1194638933

obudziła u Anglików nicchęcdo Ukraińców*³⁴. Protesty tych ostatnich przeciwko rosyjskiemu najazdowi, składane przed Konferencją Pokojową, spowodowały wprawdzie interwencję mocarstw u Denikina. ale była ona w ostatecznym rozrachunku nieskuteczna²*. Sukcesy Armii Ochotniczej odebrały Ukraińcom rodzącą się sympatię Koalicji. W nowej sytuacji Petlura w oczach Konferencji stracił na znaczeniu jako siła antybolszewicka. a ukazał się jako siła antydenikinowska.

Dopoki trwały zwycięstwa „białych" generałów, dopoty także Polska przegrywała z nimi konkurencję o poparcie Sprzymierzonych i Stowarzyszonych Mocarstw²³⁶. Dnia 21XI Rada Najwyższa, zgodnie z propozycją Komisji Cambona. oddała Połsce zarząd Galicji Wschodniej na zasadzie 25-łetniego mandatu, po czym o dalszym jej losie zadecydować miała Rada Ligi Narodów. Zrezygnowano więc z przeprowadzenia plebiscytu²²³.

Omawiając decyzje Konferencji w sprawie Galicji Wschodniej, należy zaznaczyć. ze do końca października 1919 r. walka dyplomatyczna o ten kraj odbywała się w cieniu zwycięstw Denikina. Po wałkach z wojskami Dyrektoriatu URL i anarchiczno-chłopskimi oddziałami atamana Machny. opanowaniu Kijowa i większości obszaru Ukrainy, dowodzona przez niego Armia Ochotnicza ruszyła na połnoc i rozbijając bolszewików, zdobyła Kursk (20IX). Woroneż (6 X) i Orzeł (13 X). zbliżając się do Tuły i zagrażając samej Moskwie. Nie tylko zebranym w Paryżu przywódcom wielkich mocarstw wydawało się. ze dni „czerwonej" Rosji Lenina są juz policzone²²*.

W tych warunkach, jak stwierdził Lloyd George. wyrażając opinię znacznej części polityków zachodnioeuropejskich, związki Galicji Wschodniej z Polską muszą byc tak łuzne, „zęby je można zerwać w każdej chwili"²²’. Mimo to dyplomacja polska świadoma ogolnopolitycznych powiązań kwestii Galicji Wschodniej nie podejmowała drastycznych kroków', wschodząc z założenia, iz „W każdym razie Galicję całą mamy w naszych rękach i żadna, naw-et najniekorzystniejsza dla nas

224    Z. Zaks. Galicja Wschodnia w polityce.... s. 398.

225    PPC. t. VIII. s. 766-707; A. Juzwvnko. Polsłai a .biała" Rosja...s. 200; Z Zaks. Galicja Wschodnia w polityce.... s. 39S.

226    Juz 23IX Padcrewski depeszował do Piłsudskiego: .Przez jakiś czas w sferach decydujących panował nastrój wielkiej życzliwości dla Ukrainy, wyraźnej nieufności względem innej strony. Dziś się wszystko zmieniło, wszyscy się liczą z wielkim powodzeniem (Denikina A.J.). Do zbrojnego konfliktu nie możemy żadną miarą dopuście. W razie najmniejszego starcia z wojskiem Denikina stosunki nasze z Entcntą będą zerwane" - cyt. za: A. Juzwenko. Polska a .biała* Rosja.... s. 206.

227    APIP. Ul.s. 379; PPC t. IX.s. 285 286; J. Kumaniecki.op. cit., s. 76; M. Papierzynska Turek, op. cif.. %. 36; R. Torzecki. Kwestia ukraińska.... s. 45.

228    P.Chmielewski.M Wilk.Zarys dziejów ZSRR 19171977.Lodź 1985.S.83;M. Heller.A.Nickricz. Historiii ZSRR. Rządy utopii. t. I.cz. I. Warszawa b.r.w.. s. 113.

229    J. Kumaniecki. op. cit..s. 76.

decyzja sytuacji tej zmienić nie może. Lecz ani Mazurów, ani Pomorza, ani tym mniej Śląska jeszczesmy nie objęli, a każdy fałszywy lub zbyt gorący krok może zupełnie uniemożliwić przejęcie tych obszarów, jeśli nie pójdziemy lojalnie i solidarnie obecnie razem z Ententą"²³⁰. Nie znaczy to. aby kierownicy polityki polskiej mieli zamiar ustąpić w tak ważnej dla całego kraju kwestii. Paderewski wyraźnie instruował delegatów polskich w Paryżu, „ze żadnego układu w sprawie Galicji, zawierającego prowizorium w jakiejkolwiek formie, podpisać nie mają prawa"²¹'. Usiłowano przy tym grac na czas. w nadziei na pomyślny obrót spraw²¹².

Dnia 8X111919 r. podano do publicznej wiadomości decyzję Rady Najwyższej w sprawie tymczasowej wschodniej granicy Polski (tzw. linia Curzona) oraz powierzenia Rzeczypospolitej 25-letniego mandatu nad Galicją Wschodn z ramienia Ligi Narodów²”. Jednakże juz wówczas sytuacja na froncie bolszewicko-denikinowskim zaczęła zmieniać się na korzyść Polski. W końcu października Armia Ochotnicza zaczęła się cofac. Wieści o tym napływały z opóźnieniem, ale klęska Denikina z początkiem grudnia stała się oczywista. Paderewski polecił więc delegacji polskiej domagać się rewizji decyzji Rady Najwyższej²¹⁴. Stosowna nota polska w tej sprawie złozona została na ręce przewodniczącego Konferencji Pokojowej G. Clemenceau w dniu 10X111919 roku. Zwracając uwagę na załamanie się ofensywy Armii Ochotniczej, wniosek o zmianę decyzji motywowano faktem, iz w istniejących okolicznościach „Armia polska jest potrzebna Polsce i Sprzymierzeńcom. Toteż trzeba dbać o jej stan moralny. Żołnierz, który z takim poświęceniem walczył o Lwów. nie będzie mógł z równym zapałem wojować z bolszewikami, gdy dowie się. jaki los Sprzymierzeńcy zgotowali Galicji Wschodniej". Domagano się więc. aby prowincja ta „została przyznana Polsce jako częsc nierozłączna i autonomiczna jej terytorium”²¹¹.

W tych warunkach we Francji zaczęła zdobywać sobie popularność koncepcja „cordon sanitarne". W dniach 11-13 XII1919 r. Clemenceau przeprowadził w Londynie rozmowy z Lloydem Georgem. w wyniku których ustalono, ze decyzja z 21 XI zostanie zawieszona. Wiadomość ta formalnie została przekazana delegacji polskiej w dniu 22 XII. choc pewne informacje na ten temat Polacy uzyskali juz

230    APIP. t. II. s. 38Z S. 383. Patrz tez: M. M. Drozdowski, op. cit.. s. 172 173.

231    APIP. t. II. s. 385.

232    Ibidem.*. 386 387.

233    A. juzwcnko. Poldui << .biolu'Rosja. ..s.251; A. Parlyka.op.cil..*.56S; I. I.Czerwinkin Kora Iow. op. cit.. s. 112. Autor słusznie twierdzi, iz deklarację z 8 XII1919 r. Rada Najwyższa przyjęła pod wpływem klęsk Denikina. ale podaje błędne z punktu widzenia chronologii przykłady zdobycie przez bolszewików Charkowa (II XII1919) i zdobycie Kijowa (16 XII1919).

234    Czynił to juz. 24 XI1919 r. APIP. t. II. s. 384. SPKP. t. II. s. 372

235    SPKP. t II.s. 373-375. Por. M. Papierzynska Turek. op.cit.. $ 36.

r