1194638935

wcześniej¹. Oficjalnie oświadczono, iz wielkie mocarstwa uznają, „ze wykonanie ostatniej rezolucji, która przyznała Polsce 25-letni mandat nad Galicją Wschodnią, powinno byc zawieszone, i ze kwestia powinna byc powtórnie zbadana później”^{2 3 4}. Był to wielki sukces dyplomacji polskiej, a jednocześnie ostatnia decyzja Konferencji Pokojowej w sprawie Ukrainy przed zakończeniem jej obrad w dniu 2111920 roku²⁵*. W jej wyniku problem Galicji Wschodniej pozostał nierozstrzygnięty az do 15 III 1923 r.. kiedy to Rada Ambasadorów' przyznała tę prowincję Polsce.

Kusząc się o całościową ocenę sprawy ukraińskiej, w jej aspekcie galicyjsko-•naddnieprzanskim. na forum Paryskiej Konferencji Pokojowej w 1919 r.. należy pamiętać, iz była ona dla wielkich mocarstw zagadnieniem o drugorzędnym znaczeniu. Rozpatrywano ją zawsze w połączeniu z innymi kwestiami, czego dowodem jest fakt. iz problem Galicji Wschodniej znalazł się w'gestii Komisji do Spraw Polskich. On tez przede wszystkim był obiektem zainteresowania Rady Najwyższej, mimo ze spraw^ra URL przerastała go znacznie z uw^ragi na potencjał demograficzny i obszar Wielkiej Ukrainy. Problemy związane z Ukrainą Naddnieprzańską rozpatrywane były jedy nieo tyle. o ile W7magaly tego potrzeby bieżącej polityki. Wynikało to z niechęci wielkich mocarstw do decydowania o obszarach wchodzących uprzedniow skład imperium Romanowów. Zdawano sobie sprawę, ze zarówno bolszewicy, jak i antybolszewicy. pragną zachowania Ukrainy jako integralnej części Rosji²”. Jednakże wciąż żywiono nadzieję na odbudowę Rosji .uporządkowanej", która szczególnie dla Francji posiadała pierwszorzędne znaczenie jako potencjalny sojusznik przeciw Niemcom. W tej sytuacji nie chciano pomniejszać jej sił przez popieranie ruchów odśrodkowych⁵. Zastąpienie Rosji Ukrainą, wobec niestabilności i niejasności charakteru rządów URL. nie było koncepcją nęcącą. Łatwość, z jaką jednostki armii ukraińskich przechodziły na drugą stronę frontu do Denikina, bolszew ików i z powrotem w szeregi Malickiej Armii lub wojsk URL nic pozwalała budow^fac na tej sile militarnej, jaką stanowili Ukraińcy, trwałych koncepcji politycznych.

Ruchy narodowe, działające wewnątrz Imperium Rosyjskiego, w tym i ruch ukraiński. rozpatrywane były przez aliantów'w ich aspekcie antybolszew'ickim i antynie-mieckim. W tym kontekście sytuacja Ukraińców' była niezwykle skomplikowana.

Początkowo, po doświadczeniach związanych z traktatem brzeskim, wśród zachodnich mężów stanu można było spotkać obawy, iz to Niemcy przejmą rolę głównego strażnika dawnego porządku społecznego na Wschodzie i wszystkie narody zagrożone inwazją bolszewicką odwołają się do ich protekcji. Wskazywano tu na sukces takiej właśnie polityki Berlina w Finlandii i na Ukrainie. W tym kontekście narodził się pomysł, by Mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone podjęły na tym polu konkurencję z Niemcami. Celem nadrzędnym całej akcji miało jednak pozostać ograniczenie wpływów Berlina, nie zas budowa nowych państw narodowych na gruzach dawnego imperium Romanowów²⁴¹. W pewnych okolicznościach wspomniane obawy Zachodu mogły działać na korzyść Ukrainy, lecz ostatecznie czynnik ten okazał się zbyt słaby, aby zrównoważyć w oczach Ententy antyniemiecką atrakcyjność „białej" Rosji, alergicznie reagującej na wszelkie niepodległościowe dążenia ukraińskie.

Mocarstwa zachodnie miały za sobą cztery lata ciężkiej wojny przeciw Niemcom i Austro-Węgrom. tymczasem URI. powstała przy współdziałaniu Niemców i przynajmniej początkowo współpracowała z nimi. ZUR1. narodziła się z kolei przy życzliwej neutralności władz rozpadających się Austro-Węgier. a obecnosc niemiecko-austriackich oficerów na eksponowanych stanowiskach w Halickiej Armii była faktem. Oba państwa ukraińskie znalazły się wkrótce w konflikcie z Polską - sojuszniczką Kntenty i wspieranym przez aliantów Denikinem. Walczyły tez z Rosją Sowiecką, ale początkowo nie było to dla Konferencji jasne, a sam Petlura podejrzewany był o bolszewizm. W wyobrażeniach polityków zachodnich Ukraińcy jawili się więc często, szczególnie w pierwszej połowie 1919 r.. jako bolszewizujący sojusznicy Niemiec, a należy przecież pamiętać, iz interwencja zbrojna państw Ententy przeciw Rosji Sowieckiej nie była filantropijną „wyprawą burzuazji zachodnioeuropejskiej podjętą dla ratowania burzuazji rosyjskiej". lecz próbą zniszczenia tej siły politycznej w Rosji, która wycofała ów kraj z wojny, pozbawiając Ententę cennego sojusznika²⁴². Ukraińcy, walcząc z Polską i z Denikinem. obiektywnie rzecz biorąc, działali w tym samym co bolszewicy kierunku - osłabiali siły antyniemieckie na wschodzie. Klęski armii ukraińskich wykazały, ze nie liczą się one jako czynnik zdolny powstrzymać pochód Armii Czerwonej, co z kolej podniosło wartość Polski i jej armii w oczach Konferencji. Z chwilą załamania się Denikina wyeliminowana została także konkurencja „białej" Rosji, zgłaszającej pretensję do Galicji Wschodniej. W tej sytuacji, nie chcąc oddać Galicji bolszewikom, trzeba było oddać ją Polsce. Warto przy tym podkreślić, iz przez cały czas trwania Konferencji Ukraińcy byli w sytuacji pe-

241    J. R. Wędrowski. op. cit.. s. 94 95.

242    D. Lloyd Georg*. op. cit.. 1.1. s. 283 286.294.297.342.344 345. t. II. $. 128.

73

1

   AP1P. t. II. s. 398: PPC. t. IX. s. 626; SPKP. I. II. s. 376: A. Juzwenko. Polski a .biała Rosja.... s. 250-251: J. Kumaniecki, op. cit.. s. 76; M. Papierzynska Turek. op. cit.. s. 36; A. Partyka. op. cit.. s. 565: R. Torzecki. Kwestia ukraińska.... s. 45.

2

   PPC. t. IX. s. 626.

3

   Ibidem, s. 896.

4

   P.Mantoux.op.cit..t.Il.s.l49.

5

   W tej kwestii podobnego zdania byli także Anglosasi. Ibidem, s. 7. Por. A. Dcruga. Polityka.... s.252.