1194639278

310 PRZEGLĄD techniczny 1933

kładności, i że nie napotykamy na żadne trudności w okresie przejściowym od naszego dotychczasowego układu. Rys, 5 umożliwia porównanie wielkości i rozmieszczenia pól tolerancyjnych układu międzynarodowego i naszego układu dotychczasowego. Wybór pól zastępczych nie spra-

Rys. 5.

wi konstruktorowi żadnych trudności. Również zamienne części mas>zyn, wykonane według dotychczasowych sprawdzianów różnicowych, będą mogły nadal być używane we współpracy z częściami zamiennemi, wykonanemi później według nowych sprawdzianów. Również sprawdziany dotychczasowe będą mogły, aż do zupełnego ich zużycia, stosowane być nadal równolegle z nowe-mi sprawdzianami układu ISA, przy zachowaniu jedynej ostrożności — unikaniu rozbieżności sprawdzań na stanowisku roboczem i kontroluem; na obu tych stanowiskach powinno się stosować takie same sprawdziany dla dokonania sprawdzenia jednego i tego samego wymiaru.

Przyjęcia nowego układu tolerancyjnego nie powinno w żadnym razie opóźnić to, że nie jest on jeszcze ukończony. Dalsza jego rozbudowa, obejmująca obszary średnic ponad 180 mm oraz pola tolerancyjne odpowiadające wałkom i otworom wtłaczanym i przestronnym, nie spowoduje z całą pewnością żadnych zmian w części układu dotychczas już zakończonej, gdyż było to zastrzeżone w sposób bezwzględnie wiążący. Do czasu ostatecznego wykończenia nowego układu można bez żadnej trudności stosować nadal dotychczasowe sprawdziany, wzięte z naszego dawnego układu, w zupełnem przeświadczeniu, że będzie je

można stosować aż do ich ostatecznego zużycia nawet wtedy, gdy układ międzynarodowy zostanie w całej swej rozciągłości opracowany, przyjęty i wprowadzony w życie.

Aby jednak układ międzynarodowy mógł wejść do naszych biur konstrukcyjnych i warsztatów, musi on zostać przyjęty, jako norma, przez Polski Komitet Normalizacyjny, przezeń opublikowany i zalecony do stosowania. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby wszystko to odbyło się w ciągu najbliższych miesięcy.

Z kolei pragnąłbym omówić możliwości praktycznego wprowadzenia u nas nowego układu tolerancyjnego do przemysłu, wytwarzającego sprzęt

wojsk o wy.

Swego czasu koła wojskowe przywiązywały wielką wagę do szybkiego przyjęcia obowiązujących norm pasowań. Jednak normy te, przyjęte w roku 1928, nie zdołały głębiej przeniknąć do tej gałęzi przemysłu. Dwie były tego przyczyny: 1) pewna sztywność, charakteryzująca większość sprzętu wojskowego, pierwocinami swemi tkwiącego najczęściej w dawniej już ustalonych wzorach, zwłaszcza wobec konieczności zachowania nieodzownej nieraz ciągłości jego postaci i wymiarów, 2) nieufność do tolerancyjnych norm cywilnych, opartych na wyraźnie podanych średnich teoretycznych tolerancjach wykonawczych i nie uwidoczniających w sposób dość wyraźny skrajnych możliwych tolerancyj wykonawczych, będących w istocie rzeczy dopiero tolerancjami odbior-czemi⁷).

Rozprawy całe napisano na ten temat, — to było również pośrednio przyczyną wystąpienia delegacji francuskiej na konferencji praskiej ze wzmiankowanym już własnym projektem międzynarodowego układu tolerancyjnego.

Francuski komitet normalizacyjny, pracujący pod wyraźnemi wpływami francuskich kół wojskowych, podał zupełnie trafne rozwikłanie tego dylematu, jakim było odmienne zapatrywanie się na istotę obszaru tolerancyjnego, w którym technicy cywilni chcieli koniecznie i słusznie widzieć obszar średni, najlepiej charakteryzujący trudności związane z wykonaniem przedmiotu, a technicy wojskowi, również nie bez racji, pragnęli widzieć obszar maksymalny, ważny zarówno jako podstawa studjów nad sprzętem, jak i dla jego prawomocnego odbioru. Francuzi zgodzili się bowiem na interpertację cywilną, z tem jednak zastrzeżeniem, że krańcowe obszary pól tolerancyjnych zostaną obliczone i utrwalone jako nowe normy obowiązujące.

W ten właśnie sposób powstały normy francuskie, będące pochodnemi nowego międzynarodowego układu tolerancyjnego, które, choć różnią się odeń pozornie wartościami cyfrowemi, są jednak w istocie rzeczy tym samym zupełnie układem.

Niema żadnej przeszkody, abyśmy również poszli tą samą drogą, więcej nawet — aby u nas układ tolerancyjny wydany został odrazu w dwóch jakgdyby językach: cywilnym i wojskowym. Moż-

⁷) Sprawę tę wyjaśnia rys. 6, porównywujący teoretyczną tolerancję wykonawczą T z tolerancją odbiorczą T„.