1213015043

216 MICHAŁ HELLER, JANUSZ MĄCZKA

od innych pokrewnych dyscyplin, zwłaszcza filozofii nauki. Problem ten wielokrotnie powracał w pismach krakowskich filozofów rozważanego okresu. Zwłaszcza Bolesław Gawęcki poświęcił mu sporo uwagi. Z dzisiejszej perspektywy wyraźnie widać, że uprawianie filozofii przyrody bez kontaktu z naukami przyrodniczymi mija się z celem. Oczywiste jest także, że granica pomiędzy filozofią przyrody a filozofią nauki pozostaje płynna. Dla celów niniejszego studium przyjmujemy proste, aczkolwiek niezbyt ostre, kryterium. Jeżeli autor jakiejś pracy filozoficznej sięga głębiej do treści przyrodniczych teorii, nie traktując ich tylko jako przykładów lub ilustracji analizowanych przez siebie metodologicznych prawidłowości, jesteśmy skłonni taką pracę traktować raczej jako pracę z filozofii przyrody niż z filozofii nauki. Kryterium to funkcjonuje całkiem nieźle w zastosowaniu do okresu będącego przedmiotem niniejszego studium.

2. Filozofia przyrody w Krakowie na przełomie wieków

Rozwijane na zachodzie Europy jeszcze w XEX w. nowe kierunki filozoficzne, z pozytywizmem na czele, na przełomie stuleci również w Krakowie znalazły swoich przedstawicieli. W tym okresie na Wydziale Teologicznym dominowała filozofia katolicka (tzn. w praktyce tomistyczna), która w znaczący sposób oddziaływała na inne Wydziały, a szczególnie na Wydział Filozofii. Jest oczywiste, że na Uniwersytecie Jagiellońskim byli myśliciele, którzy prezentowali inną niż katolicka filozofię: np. M. Straszewski, W. Lutosławski, W. Rubczyński, W. Natanson i inni. Niemały wpływ na filozofię krakowską miały również polskojęzyczne pisma filozoficzne: „Przegląd Filozoficzny" i „Ruch Filozoficzny" oraz, jak już wspomnieliśmy, działalność Polskiej Akademii Umiejętności. Wydaje się jednak, że największe znaczenie dla kształtowania się filozofii przyrody na Uniwersytecie Jagiellońskim mieli Władysław Heinrich oraz Tadeusz Garbo-wski. Byli to filozofowie o orientacji przyrodniczej. Heinrich był psychologiem, a Garbowski biologiem. Cechą charakterystyczną ich filozofowania był kontekst naukowy. Filozofując, czynnie uprawiali naukę i w badaniach naukowych mieli także osiągnięcia.

Władysław Heinrich (1869-1957) przybył na Uniwersytet Jagielloński w 1897 r. po studiach z psychologii, matematyki i filozofii w Zurychu i Monachium oraz doktoracie u Avenariusa. Habilitował się w Krakowie w 1900 r. Heinrich zajmował się psychologią eksperymentalną i z tego zakresu w 1902 r. opublikował książkę pt: Teorie i wyniki badań eksperymentalnych. W Krakowie założył Zakład Psychologii Doświadczalnej, gdzie skupiał młodych naukowców i sam prowadził badania. Był twórcą psychologii strukturalnej; odrzucał mianowicie zasadę rozkładalności psychiki