130859295

Teoria gier jako narzędzie ekonomii XX i XXI wieku 79

i przewidywanych rezultatach. Jeżeli jednak ich przewidywania okażą się nieadekwatne w stosunku do rezultatów, wówczas jednostki uczą się na własnych błędach, a ich zdolności intelektualne pozwalają coraz lepiej rozumieć zasady ekonomii. W ten sposób teoria racjonalnych oczekiwań znalazła zastosowanie również w badaniach nad wzrostem i cyklem gospodarczym. Przez długi czas teorie cyklu koniunkturalnego były zdominowane przez następców Keynesa. Twierdzili oni, że cykl koniunkturalny nierozłącznie związany jest z pojęciem nierównowagi, a ważne zmienne analizy np. ceny i płace są egzogeniczne i nie są wytłumaczalne poprzez endogeniczny model.

Jednakże, jeśli ceny i płace mogą samoistnie dostosowywać się do podaży na obu rynkach, to występuje sytuacja, w której ceny i wynagrodzenia są ujemną relacją stopy bezrobocia, co reprezentuje krzywa Phillipsa. Fakt, że rząd może obniżyć stopę bezrobocia poprzez wzrost inflacji, nie miał uzasadnienia teoretycznego, a wyłącznie empiryczne. Zauważyli to już Milton Friedman i Edmund Phelps, wykazując, że gdyby oczekiwania dostosowały się do wyższej inflacji, to krzywa Phillipsa przesunęłaby się w górę, a więc zerowa inflacja zaistniałaby tylko przy wyższym bezrobociu. Lucas również zweryfikował założenie krzywej Phillipsa, stosując dowód oparty na teorii racjonalnych oczekiwań". Gdyby zależność wynikająca z krzywej Phillipsa była zawsze słuszna, to jednostki musiałyby systematycznie zachowywać się niezgodnie ze swoim interesem. Lucas zauważył, że wysoka inflacja może powodować wzrost nominalnych wynagrodzeń i w rezultacie zwiększone bezrobocie przy złudnych wyższych „inflacyjnych” wynagrodzeniach. Jednakże taka sytuacja może się powtarzać. Wówczas pracownicy nauczą się, że wzrost wynagrodzenia dotyczy tylko jego wielkości nominalnych, ich oczekiwania staną się racjonalne. Politycy powinni ten fakt uwzględnić i nie tworzyć fałszywych oczekiwań wprowadzając „szum” w gospodarce. W ten sposób jednostki będą równoważyć planowane rezultaty polityki fiskalnej i monetarnej poprzez podejmowanie prywatnych decyzji opartych na przeszłych doświadczeniach i przewidywanych rezultatach.

Według Lucasa polityka gospodarcza, czy też decyzje ekonomiczne w państwie nie stanowiły już ciągu niezależnych zdarzeń. Podobnie jak zdarzenia ekonomiczne można je przewidzieć według określonej zasady, reguły z ustalonymi zmiennymi. Pomimo założenia racjonalnych oczekiwań każda taka reguła powinna posiadać składnik losowy, nieprzewidywalny. Na tym etapie badań przydatna jest ekonometria.

Lucas zastosował założenie racjonalnych oczekiwań również w teorii inwestycji oraz finansów międzynarodowych. Obecnie wiele modeli ekonomicznych opiera się na tym założeniu. Teoria racjonalnych oczekiwań wprowadza pewien element stabilności i przewidywalności zachowań oraz ułatwia analizę. Założenie o nieracjonalnych zachowaniach wymagałoby zwiększenia liczby możliwych wyników i przyporządkowania każdemu z nich prawdopodobieństwa. Jeżeli zachowania są nieracjonalne, wówczas również wybory zachowania również są nieracjonalne, co utrudnia modelowanie zjawiska. Ostatecznie za racjonalnymi oczekiwaniami przemawiają dwa fakty: (1) w długim okresie racjonalne zachowania bardziej się opłacają, co zwiększa prawdopodobieństwo ich występowania, (2) celem ekonomistów jest tworzenie modeli, które mogą być zastosowane w wielu przypadkach.

Założenie racjonalnych oczekiwań stało się podstawą wszystkich badań w zakresie teorii gier. Z kolei teoria gier stała się jednym z podstawowych narzędzi analizy w teorii wyboru publicznego, czy też w teorii konkurencji, zapewniając metodę analizy decyzyjnej przedsiębiorców. Nawiązując do teorii racjonalnych oczekiwań, teoria gier zakłada racjonalne zachowanie graczy dążących do maksymalizacji oczekiwanego rezultatu i do maksymalizacji ⁷ R. E. Lucas, Econometric policy evaluation: A critique. w: The Phillips curve and labour markets, wyd. Karl Bnimier and Allan H. Mcltzcr, Camegie-Rochester Confercncc Series on Public Policy nr 1. Amsterdam 1976, s. 19-46.