130859301

Teoria gier jako narzędzie ekonomii XX i XXI wieku 85

prawach własności i swobodzie zawierania umów. Teoria wyboru publicznego, choć oparta jest na podstawach neoklasycznych, często bywa mylnie utożsamiana wyłącznie ze szkołą Keynesistowską. Z tego powodu teoria znajduje wielu przeciwników. Nie można jednak pominąć jej wkładu w rozwój myśli ekonomicznej XX w.

Ekonomia przemysłowa i modelowanie konkurencji za pomocą teorii gier

Większość tradycyjnych kursów ekonomii opierała się na teoretycznych podstawach, a więc teoriach mikro- i makroekonomii. Ekonomia przemysłowa rozszerza spojrzenie na przedsiębiorstwa. Jest to ekonomia przedsiębiorstw i rynków oraz ekonomia konkurencji niedoskonałej. Podobnie jak teoria gier łączy analizę pozytywną i normatywną- spojrzenie w dwóch perspektyw²¹. Próbuje uzyskać odpowiedź na pytanie, jak przedsiębiorstwa mogą uzyskać siłę, przewagę na rynku, jakie będą skutki uzyskania siły rynkowej przez daną firmę, jak polityka może pomóc firmom w budowaniu konkurencyjności i gdzie wyznaczyć granice dla rozwoju firm (na przykład poprzez zastosowanie polityki antymonopolowej).

Analiza odbywa się w dwóch obszarach. Po pierwsze przedmiotem badań jest otoczenie konkurencyjne, wzajemne oddziaływanie przedsiębiorstw na rynku - konkurencja niedoskonała, a w szczególności oligopol. Współcześni ekonomiści wykorzystują w badaniach konkurencji teorię gier, którą określa się jako główne narzędzie ekonomii industrialnej. Przykładem mogę tu być badania D. Fudenberga i J. Tirole’a badających między innymi problem rozproszenia renty ekonomicznej²². Powstaje szereg artykułów opisujących za pomocą teorii gier istniejące oligopole na rynkach energii elektrycznej²³, czy napojów (Coca-Cola i Pepsi²⁴). Przedmiotem badań są alianse rynkowe przedsiębiorstw, integracje poziome i pionowe, problem firmy dominującej na rynku, kartelu itp. Dużą uwagę przywiązuje się do zidentyfikowania barier wejścia na rynek i wycofania się z niego, potencjalnej konkurencji (np. teoria rynków spornych). Coraz powszechniej stosuje się matematyczno-ekonometryczne modele rynkowe. Drugim obszarem badawczym jest „wnętrze” przedsiębiorstwa, a więc wpływ technologii, procesów inwestycyjnych, polityki marketingowej, czy też wiedzy na jego rozwój. Jak już wspomniano wyżej te zagadnienia można doskonale analizować używając teorii gier. Spojrzenie na przedsiębiorstwa w sposób, jaki proponuje się w ekonomii przemysłowej, ma ogromne znaczenie przy przeprowadzaniu kompleksowej analizy firmy. Ponadto ma wysoką wartość dydaktyczną, bowiem ukazuje przyszłym ekonomistom, przedsiębiorcom obraz organizacji bardziej zbliżony do rzeczywistości.

Obecnie dostrzega się konieczność stawiania weryfikowalnych hipotez dla konkretnych modeli. Opis werbalny zastępuje analiza i dowody przeprowadzone za pomocą metod matematycznych, w tym za pomocą teorii gier. Takie eksperymenty stają się coraz bardziej powszechnym narzędziem ekonomistów. Zaletą stosowania tej teorii jest także konieczność ścisłego zdefiniowania reguł gry, do których należą:

•    ilość graczy,

•    dostępna graczom informacja,

•    dostępne możliwości decyzyjne (a w rezultacie strategie),

²¹    L. M. B. Cabral. Introduction to Industrial Organi/atioa MIT, Cambridge 2000 oraz strony internetowe z materiałami dodatkowymi do książki: http://luiscabraI.org/iio/.

²²    D. Fudcnberg. J. Tirole, Understanding Rent Dissipation: On the Use of Gamę Theoiy in Industrial Organization w: Gamę Theoiy and Industrial Organization, MIT Press, Cambridge 2001. s. 176 a także iime w J.Tirole. The Theoiy of Industrial Organization, MIT Press, Cambridge. 1988.

²’ J. R. Kawała Konkurencja w sensie Coumota i ograniczenia przesyłowe na iynku energii elektiycznej. Rynek energii, nr 3 (34)/2001.

²⁴ A. Golan. L. S. Karp. J. M. Perloff Estimating Coke and Pepsi"s Price and Advcrtising strategies. Cambridge Scientific Literatura Digital Libray (http://citeseer.ist.psu.edu/cis). 1999.