130859299

Teoria gier jako narzędzie ekonomii XX i XXI wieku 83

Firma 1 ustala pewną wielkość produkcji (w rzeczywistości może mieć o wiele więcej możliwości niż trzy przedstawione na rysunku, co zobrazowano w postaci elipsy otaczającej wierzchołki decyzyjne). W tej sytuacji firma 2 ustala swoją wielkość produkcji, wybierając jedną z opcji. Przedsiębiorstwa dążą do optymalizacji wyniku ekonomicznego, przy założeniu pewnego poziomu produkcji rywala. Na każdym etapie firmy wybierają wariant dla siebie najlepszy i po pewnym czasie dochodzą do poziomu produkcji odpowiadającemu punktowi równowagi w modelu Cournota. Jest to jednocześnie kombinacja odpowiadająca tzw. równowadze Nasha¹⁵. W tej sytuacji, firmy, maksymalizując własny zysk, nie maksymalizują zysku całej gałęzi. Nie ma też bezpośredniej komunikacji pomiędzy uczestnikami rynku, a ich zachowania opierają się na reakcjach na decyzje rywali. Model ten nie uwzględnia więc możliwości tworzenia się porozumień między przedsiębiorstwami. W warunkach przyjętych w modelu Cournota firmy dążą do zwiększania zysku i udziału w rynku, nie musi to jednak zagrażać konkurencji. Dążenia takie stanowią naturalną skłonność przedsiębiorstw i zaczynają być niebezpieczne dopiero, gdy przekraczają pewne dopuszczalne reguły gry rynkowej. W modelu Cournota podstawowe narzędzie konkurowania stanowiło dostosowywanie wielkości produkcji. Na innych założeniach opiera się model Bertranda. Zmienną decyzyjną w tym modelu nie jest wielkość produkcji, ale cena - oligopolista obserwuje decyzje cenowe konkurentów i na tej podstawie ustala cenę sprzedaży własnych produktów. Również ten model można przedstawić w formie gry sekwencyjnej¹⁶.

decyzja finny 1 o wielkości produkcji

decyzja firmy 2 o wielkości produkcji

Rysunek 2. Modelu Cournota jako ekstensywna forma gry sekwencyjnej Źródło: opracowanie własne.

Przytoczony model Cournota nie uwzględniał możliwości współpracy pomiędzy firmami. Wartym podkreślenie jest fakt, że nie wszystkie analizy za pomocą teorii gier muszą dotyczyć braku kooperacji. Przedsiębiorstwa mogą dojść do wniosku, że z korzyścią dla nich jest dojście do porozumienia zamiast konkurowanie ze sobą. Nie zawsze jednak takie porozumienie jest możliwe. Znakomitym przykładem dla porównania sytuacji w warunkach porozumienia i braku porozumienia jest zagadnienie znane w literaturze przedmiotu jako dylemat więźnia, który daje podstawę do badania w ekonomii działań rynkowych niekooperacyjnych i kooperacyjnych. W przypadku pierwszym konkurencja prowadzi do wybierania przez graczy strategii będących możliwie najlepszą odpowiedzią na decyzje

¹⁵    Szerzej na ten temat: S. Davis. B. Lyons, H. Dison. P. Geroski: Econoinics of Industrial Organisation. Longman, London and New York 1988. s. 136-165.

¹⁶    S.R. Beckman: Coumot and Bertrand Gaines. “Journal of Economic Education” winter 2003 oraz Assessinent Criteria for Distinguislung Between Competitive and Dominant Oligopolies in Merger Control. European Conunission. Enterprise Directorate-General Enterprise Papers No 6 - 2001.