130859297

Teoria gier jako narzędzie ekonomii XX i XXI wieku 81

prawdopodobnych przewidywań, a także zwiększając ilość graczy. W 1988 r. wspólnie z R. Seltenem rozwinął spójną teorię wyborów optymalnych strategii.

Teoria gier jest ciągle rozwijana, coraz dokładniej interpretując proces podejmowania decyzji. W 2002 r. E. Nosal i P. Rupert zastosowali ją do analizy decyzji inwestycyjnych („A Beautiful Theory”). Korzystając z teorii gier ekonomiści starają się znaleźć najlepsze rozwiązanie dla danego problemu. Metoda ta umożliwia znalezienie strategii dominującej, optimum Pareto, czy też właśnie równowagi w sensie Nasha.

3. Zastosowanie teorii gier w ekonomii

Teoria gier wywarła ogromny wpływ na rozwój teorii ekonomii stając się nieodłącznym elementem ekonomii przemysłowej. Teoria wyboru publicznego wykorzystuje teorię gier do analizy dóbr publicznych, głosowań itp. W mikroekonomii teoria gier znalazła swoje zastosowanie między innymi do analizy takich modeli konkurencji jak Coumota (model konkurencji ilościowej), Bertranda (model konkurencji cenowej), równowadze Nasha przy danych przewidywanych strategiach pozostałych graczy maksymalizuje swoją oczekiwaną użyteczność z wypłaty. Przy założeniu stałej strategii pozostałych graczy twierdzi się, iż jakakolwiek zmiana strategii przez danego gracza będzie prowadzić do tego, że otrzyma on gorszą wypłatę niż przy obecnej strategii. Równowaga Nasha jest rozszerzeniem koncepcji strategii dominujących i strategii maxmin dla gier o sumie zerowej.

J. Harsanyi prowadził badania z zakresie I-games¹, czyli gier z niekompletną informacją (“Games with Incomplete Information Played by ‘Bayesian’ Players”, 1967-8). W takich grach wszyscy gracze lub też ich część nie posiada pełnej informacji o podstawowej matematycznej strukturze normalnej formy gry. W rezultacie mogą oni nie posiadać informacji na temat:

•    możliwych strategii,

•    funkcji wypłat rywali lub nawet o swojej własnej,

•    dostępnych zasobów,

•    informacji w posiadaniu rywali i innych kwestii związanych z grą.

Taka forma gry najbardziej pasuje do rzeczywistości. Na przykład, przedsiębiorstwo podejmując decyzje w kwestii przetargu, w którym bierze udział, nie wie, jaką kwotę zaproponują rywale, ile jest rywali i jakie są ich koszty i planowane zyski. Harsanyi przeprowadzał badania za pomocą teorii gier na podstawie modelu I-games z dwoma graczami, a także na przykładzie kontroli broni pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Związkiem Stackelberga (model z wyprzedzeniem decyzji konkurenta)².

Statyczne modele Coumota, Stackelberga, czy Bertranda dotyczą tylko reakcji przedsiębiorstw na postępowanie rywali, natomiast nie rozważają możliwości współpracy. Są to modele nie uwzględniające porozumień, a więc doskonale pasują do gier niekooperacyjnych analizowanych przez J. Nasha. Za pomocą teorii gier można również określić decyzje uczestników przetargów, aukcji, decyzje inwestycyjne³, decyzje marketingowe, wyjaśnić przyczyny oszustw w kartelu, działania w warunkach niepewności i

1

   I-games z ang. incomplete information games, w odróżnieniu od C-games. czyli complete information games.

2

   Teoria gier opisuje zachowania rynkowe przedsiębiorstw, ale również ludzi, którzy uczestniczą w grach rynkowych. W ten sposób umożliwiła ona powrót pojęcia użyteczności (wiązanej często z konsumentem) do teorii wyborów ekonomicznych, jako odzwierciedlenie aspektów psychologicznych decyzji. Ciekawe rozważania na ten temat można znaleźć w pracach J. Harsanyja (np.: Utilities, preferences, and substantive goods. Social Choice and Welfare 14. 1997, s. 129-145).

3

   M. Malawski, A. Wieczorek, H. Sosnowska: Konkurencja i kooperacja. Teoria gier w ekonomii i naukach społecznych. WN PWN, Warszawa 1997, s. 107-126.