130860266

wego, a także warunkuje poprawność planowania i przebiegu procesu dydaktyczno-wychowawczego na zajęciach szkolnych.

Rekonstrukcja wiedzy, rozszerzenie i pogłębienie rozumienia rzeczywistości i siebie przez uczniów jako cel edukacji środowiskowej wymaga od nauczyciela głębokiej wiedzy o funkcjonowaniu procesów i zjawisk będących przedmiotem edukacji oraz umiejętności transponowama jej na poziom rozumienia przez dziecko klas początkowych. Zasób wiedzy dziecka wczesnoszkolnego o świecie i o samym sobie jest zależny od indywidualnego rozwoju jego struktur poznawczych, kształtowanych w wyniku kontaktów i wpływów ze środowiskiem, oraz od oddziaływań intencjonalnych ludzi dla niego ważnych, z którymi wchodzi w kontakty społeczne: rodziny, wychowawców, nauczycieli.

Zakres programowy treści przedmiotowych stawia przed nauczycielem wymóg posiadania określonego zasobu wiedzy przyrodniczej i społecznej, znajomości procedur funkcjonowania środowiska oraz umiejętności metodycznego przebiegu procesu edukacji zgodnie z wymogami metodologicznymi dziedzin wiedzy reprezentowanych przez program.

A. Naukowy model struktury poznawczej rzeczywistości będącej przedmiotem edukacji środowiskowej na poziomie klas początkowych jest złozony. Stanowi ją określony układ elementów przyrodniczych, społecznych. kulturowych i technicznych; poszczególne elementy te| struktury i całokształt relacji między nimi²⁶. Całość rzeczywistości społeczno-przyrodniczej obejmuje: sferę (przestrzeń) przyrodniczą (biotyczną i abiotyczną), sferę (przestrzeń) społeczno-ekonomiczną, sferę (przestrzeń) kulturową i sferę (przestrzeń) techniczną. Każda z wyróżnionych podstawowych sfer rzeczywistości posiada własną specyfikę merytoryczną i metodologiczną.

Struktury te mieszczą się w polach najbliższych człowiekowi - od najprostszych do najbardziej odległych i złożonych. Są to struktury poznawcze, takie jak²⁷:

•    dom i rodzina - przedszkole i szkoła - miejsce pracy - miejscowość i okolica - region - kraj - kontynenty - świat,

•    zwierzęta - rośliny - drobnoustroje - zewnętrzne warunki życia na Ziemi - budowa zewnętrzna i wewnętrzna Ziemi - Ziemia jako planeta -Układ Słoneczny - Galaktyka - wszechświat.

Ze swej natury rzeczywistość realna jest strukturą holistyczną i dynamiczną o charakterystycznych związkach logicznych i merytorycznych mię-

Por. M. Sawicki, Edukacja środowiskowa w klasach I-III...; T. Filipiuk, Struktura dydaktyczna przedmiotu nauczania środowisko społeczno-przyrodnicze, ODN, Koszalin 1984. ²⁷ Por. T. Filipiuk, Struktura dydaktyczna..., s. 10, rys. 2.

17