1531834800

64

Przedstawianie świata. Uważne czytanie

bić psa, wypędzając z izby. Uderzył kilkakrotnie, ale pies zdawał się być nieczułym na odbierane ciosy. Pochwycił więc numerowy Normę za ogon i wywlókł ją na korytarz; potem przyzwał stróża i polecił mu psa przybłę-90 dę znowu wywlec na śmietnik.

Teraz spokojnie na tyłach stajen, na kupie śmieci leżała bezwładna Norma; oczy mgła jej powlokła, z ust toczyła się piana, a ona kończyła życie, mając przed oczyma obraz dzieci, zostawionych bez opieki pod płotem ogrodu.

100 Ze stajen dolatywały głosy ludzkie, słychać było, jak konie żują owies, chrzęszczą łańcuszkami uzd; zza parkanu rozlegało się oszczekiwanie psów swawolących po trawnikach. Z wnętrza śmietnika powyłaziły szare szczury, ostrożnie zbliżały się do konającej Normy, szybko poruszając wąsami i topiąc w niej swe małe, przenikliwe oczka...

105    Spojrzała ostatni raz w jasne słońce, drgnęła i szczury zniknęły w kry

jówkach. Po chwili ukazała się na śmietniku wielka liczba szczurów; wszystkie szły śmiało do Normy, która już nie żyła.

Psia dola, 1888

■ Od świata zwierząt do świata ludzi

1.    Bohaterami powieści, opowiadań i nowel Adolfa Dygasińskiego, jednego z najważniejszych pisarzy polskiego naturalizmu, są często zwierzęta. Podobnie jest w utworze Psia dola. Jak można wytłumaczyć zainteresowanie pisarza tema-

37 Ą tyką zwierzęcą? Przypomnij sobie teorię Darwina, według której światem rządzą przede wszystkim prawa biologiczne. Angielski badacz sformułował również kon-39 Ą cepcję walki o byt: najważniejszym celem każdego żywego organizmu, a więc także człowieka, jest przeżycie, nawet jeśli się to odbywa kosztem innych. Prawa te legły u podstaw naturalizmu, w tym również jego nurtu literackiego, którego przedstawicielem był Dygasiński.

2.    Przeczytaj pierwsze zdanie noweli. Następnie odpowiedz, o czym ono informuje. Jak można określić przestrzeń, w której rozpoczyna się akcja utworu? Pamiętaj, że w krótkich formach prozatorskich znaczące bywa każde słowo. Zastanów się, jaką funkcję pełni tu zaimek „jakiegoś". Takie uogólnienia często można spotkać w utworach z tezą, proponujących czytelnikowi rozważenie pewnej prawdy o świecie. Mają one zasugerować, że opowiedziana historia mogłaby wydarzyć się wszędzie i w jakimkolwiek czasie.

3.    Norma jest psem bezpańskim, który niedawno się oszczenił. Dlaczego nie może nakarmić swojego potomstwa? W utworze pojawia się motyw głodu. Na-turaliści często odwoływali się do pierwotnych, biologicznych instynktów, w nich właśnie dopatrując się praw rządzących funkcjonowaniem świata. Opisy życia zwierząt pozwalały zbliżyć się do naukowej obiektywności, choć z drugiej strony odwoływały się też do uczuć czytelnika. Wskaż w tekście fragmenty mające go poruszyć. Do jakiego rodzaju emocji odwołuje się autor? Odpowiedz, czym można wytłumaczyć połączenie tego typu sentymentalizmu z postulatem nieangażo-wania się narratora w świat przedstawiony.

4.    Zalety naturalistycznego opisu dostrzec można w dalszej części tekstu. Zauważ, z jaką precyzją Dygasiński ukazuje daremne wysiłki małych psów. Przeczy-

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl