1899518921

26 ADAM PASZEWSKI

wijają się dzięki ćwiczeniu i używaniu ich, inne zanikają, jeżeli nie są używane. Zmiany powstające w ciągu życia osobniczego przenoszą się na potomstwo, dziedziczą się, różnice z pokolenia na pokolenie powiększają się, powstają nowe gatunki. Tezy La-marcka trafiły na zdecydowany opór wielu uczonych z Jerzym Cuvier na czele. Sprzeciwy te wyrosły, między innymi, na tle nieszczęśliwie dobranych przykładów zmienności. Lamarck dowodził, że żyrafa powstała z krótkojszyich organizmów w ten sposób, że zwierzęta, od których pochodziła, żywiły się liśćmi drzew, zrywając liście wyciągały szyję, która z pokolenia na pokolenie wydłużała się, aż powstało zwierzę o długiej szyji.

Jak powstały rogi u parzystokopytnych? Samce tych zwierząt wpadają łatwo w gniew, substancja „rogowa” gromadzi się w głowie, wyrastają guzy, aż wreszcie powstały rogi. Oczywiście takie przykłady nie mogły przekonać współczesnych biologów. Mimo ogromnych zasług, jakie Lamarck położył jako badacz flory francuskiej oraz zwierząt bezkręgowych — umarł w zapomnieniu i wielkiej biedzie. Dzisiaj Lamarck został zrehabilitowany.

Ziarno ewolucjonizmu rzucone przez niego kiełkowało i rozwijało się. Teza o niezmienności gatunków wobec narastającej wiedzy o zmienności organizmów i rozwoju paleontologii była nie do utrzymania.

Próby tłumaczenia zmian w składzie gatunkowym flory i fauny w ciągu historii poszły w dwu kierunkach.

Pierwszy z nich to teoria katastrof, drugi to teoria zakładająca rozwój świata organicznego i zmienność gatunków.

Nikt poza bezpośrednimi uczniami Linneusza nie podjął wtedy teorii krzyżówek jako tłumaczenia powstawania nowych gatunków. Katastrofy niszczyły życie organizmów na ziemi, a powtórny akt twórczy powoływał do życia nowe organizmy — niejako nowe, poprawione wydanie. Dzięki Cuvierowi teoria katastrof w pewnym okresie XIX wieku stała się popularna, nie pozostawiła jednak trwalszych śladów w nauce, aczkolwiek katastrofy takie, jak trzęsienie ziemi, zapadanie wysp itd. odgrywają pewną rolę w ro-zwoju świata organicznego. Spowodować mogą wymieranie gatunków zwłaszcza o małym zasięgu geograficznym. Katastrofy są czynnikiem modyfikującym warunki ekologiczne.

Najpopularniejszy badacz-ewolucjonista to niewątpliwie Karol Darwin. Teoria powstawania gatunków, jaką podaje w książce O pochodzeniu gatunków drogą doboru naturalnegOy urzeka swym charakterem stochastycznym¹, jasnością wykładu, doskonale do branym bogatym materiałem przykładowym. Darwin zakłada, że

1

Słowem tym określa się procesy rozwijające się wedłuę statystycznych praw przypadku (przyp. red).