1899518947

SELEKCJA BIOLOGICZNA A SZANSE CZŁOWIEKA 49

kami opartymi na konflikcie, rezultatem którego jest bezpośrednia lub pośrednia walka. Współczesna ekologia⁵ rozpatruje taki typ związków jako jeden z pośród paru możliwych, wymieniając obok związki oparte na współdziałaniu, współzawodnictwie czy tolerancji. Wydaje się, że związki oparte na konflikcie są na dłuższą metę niestałe i mało korzystne. Bezpośrednia walka na kły i pazury stanowi tylko niewielki ułamek wzajemnych powiązań u zwierząt i może mieć pewne znaczenie na codzień, na przykład podczas rywalizacji samców o samicę czy o przewodnictwo w stadzie, ale przypisywanie jej większego znaczenia mija się z prawdą.

Więź organizmu ze środowiskiem jest zagadnieniem o wiele szerszym. Zdanie: „każdy organizm jest przystosowany do swego środowiska” jest niewątpliwie zdaniem prawdziwym. Powszechne jednak rozumienie słowa „przystosowanie” nastręcza wiele nieporozumień. Nieporozumienia płyną być może stąd, że termin ów i wśród biologów nie jest jednoznaczny. Jeśli mówię, że organizm jest przystosowany do danego środowiska, a nie przystosowany do innego, rozumiem przez to, że jest on zdolny do życia w jednym a nie zdolny w drugim. Zdolny do życia, a więc posiadający taki zespół cech⁰, który zapewnia urzeczywistnianie się organizmu bez zasadniczych sprzeczności z czynnikami środowiskowymi. Stąd określenia: ,,lepiej przystosowany” czy „gorzej przystosowany” w takim ujęciu nie mają same w sobie sensu, podobnie jak określenia „bardziej martwy” czy „mniej martwy”. Przystosowanie się organizmu jest warunkiem sine ąua non.

Drugi sposób interpretacji słowa „przystosowanie” odpowiada jego potocznemu rozumieniu, które opiera się na wartościowaniu czy porównywaniu rozpatrywanych właściwości w konkretnych, zwykle bardzo jednoznacznych sytuacjach. Na przykład: lepiej przystosowany do stressu życia dzisiejszego jest człowiek o mało pobudliwym i odpornym systemie nerwowym niż taki, który odznacza się układem zbyt wrażliwym. W tym rozumieniu używanie przymiotników „lepszy”, „gorszy” jest usprawiedliwione. Wracając do przykładów z życia zwierząt: lepszym przystosowaniem odznaczają się ryby, u których rozwinęła się żyworodność, niż te, które

5 ,.Ekologię można zdefiniować jako naukę o stosunkach wzajemnych między organizmami żywymi a ich środowiskiem zarówno fizycznym, jak i biotycznym, ze szczególnym uwzględnieniem stosunków między- i wewnątrzgatunkowych.” W. C. Alle e, Zasaclady ekologu zwierząt, Warszawa 1958 r.₍ PWN, t. I.

i Ow zespół cech jest uwarunkowany nie tylko spuścizną, którą otrzymuje organizm od rodziców w postaci zespołu cech dziedzicznych. Ostateczny charakter organizmu określają również czynniki środowiskowe, na działanie których młody osobnik jest zawsze narażony. Owe czynniki zwykle stosunkowo wcześnie obwarowują organizm szeregiem wpływów, wytyczając niejako uliczkę, którą będzie się on w dalszym ciągu swego życia posuwał. Potencja młodego organizmu zostaje więc ograniczona jego egzystencją.

TZnak — 4