1941125451

Konsianlin Pats

Prezydent Republiki Estońskiej

Nie jest dziełem przypadku, że życiorys obecnego Prezydenta Estonii Konstantego Pats'a w swych najważniejszych etapach zbiega się z decydującymi faktami historycznymi jego ojczyzny. To, że dzień urodzin Prezydenta przypada w dniu 24 lutego, dniu proklamowania Niepodległej Republiki Estońskiej, jest symbolem ścisłego związku działalności Prezydenta Patsa z historią Jego narodu. Czytając Jego życiorys, widzi się jednocześnie obraz zmagań Narodu Estów w ostatnich latach niewoli i ciężkich wysiłków nad utrzymaniem niezawisłości i należytą organizację Młodej Republiki.

Prezydent Pats urodził się dnia 24 lutego 1874 roku. Po ukończeniu szkół niższych wstąpił na fakultet prawny uniwersytetu w Tartu, gdzie zaliczał się do tak wybitnych studentów, że bezpośrednio po skończeniu, dzięki rozprawie z dziedziny prawa rzymskiego, zaproponowano Mu stanowisko kandydata profesora na uniwersytecie.

Lecz skłonności Patsa biegły w innym kierunku. Jego zainteresowanie skierowane jest na działalność publiczną. Już jego ojciec był wybitnym działaczem społecznym. Jako przywódca chłopskiej delegacji w Petersburgu wnosił zażalenia przeciw naruszeniu prawa. Ten sam zapał do walki o prawo ożywia również Jego syna od wczesnej młodości. Już jako uczeń, następnie student wykazuje duże zainteresowanie estońskim ruchem narodowym. Po ukończeniu uniwersytetu poświęca się jedynie pracy narodowej.

W roku 1901 grupa estońskich literatów, m. i. J. Teemant i N. Kann postanawia wydać w Tallinnie nowe pismo p. t. „Teataja" (Informator), Duszą przedsięwzięcia jest Pats, któremu też zostaje powierzone stanowisko naczelnego redaktora. Ukazanie się pierwszego numeru jest początkiem publicznej działalności Patsa i Jego walki o lepszą przyszłość narodu.

Z początkiem XX stulecia cała władza w Estonii skupiona jest w rękach Niemców i Rosjan. W Tallinnie, Tartu i innych miastach estońskich rozstrzygającą rolę w zarządzie miast odgrywają Niemcy. Niemieckie zwyczaje i niemiecki język panuje wszędzie. „Teataja" podejmuje walkę z tą niemiecką hegemonią. Pats organizuje do walki nietylko estońskich literatów, ale i szersze masy społeczeństwa i wkrótce jego stronnictwo jest tak wielkie, że zdecydowano się na próby wydarcia Niemcom przewodnictwa w zarządzie miasta Tal-linna. Było to w roku 1904. Z inicjatywy i pod przewodnictwem Patsa przygotowane wybory zakończyły się wspaniałym zwycięstwem Estończyków. Ten pierwszy narodowy sukces estoński stał się bodźcem do dalszej pracy. Los Tallin-na podzieliły wkrótce inne miasta Estonii. Po zwycięstwie Estończyków wybrano zresztą prezydentem m. Tallinna liberalnego, estofilskiego Rosjanina, gdyż obawiano się, że rosyjskie władze nie zatwierdzą kandydata estońskiego. Na zastępcę Jego jednak wybrano Patsa. W ciągu kilku miesięcy potrafił On przemienić Talłinn w estońskie miasto, nie zapominając ani na chwilę o głównym celu swego' życia — przywróceniu estońskiemu narodowi wolności.

Początek roku 1905. Carat chwieje się. W Rosji wybuchła pierwsza rewolucja. Pats razem z innymi zażądał autonomii dla Estonii i działa w tym kierunku niestrudzenie.

Rewolucja w Rosji zostaje jednak krwawo stłumiona i bojownicy o wolność Estonii zmuszeni byli uciekać. Pat-sowi udało się zbiec zagranicę, został jednak przez wysłaną do uśmierzenia buntu ekspedycję karną skazany zaocznie na śmierć. Niema narazie mowy o powrocie do kraju i jako emigrant zmuszony jest przebywać zagranicą przez 6 lat, początkowo w Szwajcarii, a następnie, pod fałszywym nazwiskiem, w Finlandii. Są to ciężkie lata. Bez środków do życia, bez domu, rozłączony z rodziną musi Pats zakosztować ca-

3