1941127166

111

PISOWNIA OBCYCH NAZW GEOGRAFICZNYCH

nictwo geograficzne świata opracowane przez Lecha Ratajskiego, Janinę Szewczyk i Przemysława Zwolińskiego na podstawie ustaleń specjalnej komisji działającej przy Instytucie Geografii PAN z udziałem elity polskich językoznawców. W pracy tej podano wykazy nazw geograficznych, wymieniając (tam, gdzie to możliwe) odpowiednie egzonimy. Autorzy nie ograniczyli się zresztą do wyliczenia nazw miejscowych, podali też nazwy ludów i narodowości, zasady czytania znaków z obcych alfabetów oraz informacje fleksyjne. Niestety w ciągu ostatnich czterdziestu lat doszło do tak wielu zmian w sferze politycznej, a też w związku z tym w języku, że publikacja ta mocno się zdezaktualizowała. Jest jednak wzorcem publikacji tego rodzaju, toteż pracy nie trzeba by rozpoczynać od nowa. Podjęto już pewną próbę, tyle że o mniejszym rozmachu — chodzi o zredagowane pod przewodnictwem wybitnego geografa prof. Jerzego Kondrackiego Polskie nazwy geograficzne świata¹. Jednakże publikacja taka, jeśli ma oddziałać na zwyczaj językowy, musi zostać także odpowiednio rozpowszechniona².

Samo opracowanie i wydanie podobnego dzieła nie rozwiązuje jeszcze sprawy, gdyż trzeba by mu nadać odpowiednią ważność i powagę, zachęcając przy tym autorów i wydawców, by stosowali się do jego zaleceń — byłaby to prawdopodobnie najtrudniejsza część takiego przedsięwzięcia. Dzieło takie miałoby szanse zyskania autorytetu, gdyby uzyskało oficjalną aprobatę Rady Języka Polskiego. Warto przypomnieć, że w wydanej czterdzieści lat temu pracy umieszczono specjalną notę podpisaną przez Zenona Klemensiewicza i Kazimierza Nitscha:

Prezydium i Komisja Kultury Języka Komitetu Językoznawczego PAN oświadcza, że zasady przyjęte w opracowaniu Polskiego nazewnictwo geograficznego świata zasługują na uznanie i ze stanowiska językoznawczego należałoby je przyjąć za normę obowiązującą wydawnictwa geograficzne [...] w Polsce.

Skończenie

Moje obserwacje prowadzą do wniosku, że ujednolicenie pisowni nazw własnych stało się, nieoczekiwanie, trudniejsze dziś, niż było jeszcze dziesięć lat temu. Być może, skoro język jest dobrem społecznym, swoboda w rozstrzyganiu problemów językowych należy do swobód obywatelskich. Jeśli tak, musimy uwzględnić, że mówiący mają prawo oczekiwać inicjatywy ze strony instytucji i osób powołanych do troski o język.

1

   Polskie nazwy geograficzne świata, cz. 1: Europa (bez Europy Wschodniej), cz. 11: Europa Wschodnia i Azja, cz. 111: Afryka, Ameryka Północna, Ameryka Południowa, Australia i Oceania, Antarktyka, cz. IV: Oceany i morza. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Polski przy Ministerstwie Edukacji Narodowej, Państwowa Służba Geodezyjna i Kartograficzna, Główny Geodeta Kraju, Warszawa 1994-1996.

Nazwy państw świata, ich stolic i mieszkańców. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Polski przy Ministerstwie Edukacji Narodowej, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 1997.

2

   Również autor tego artykułu podjął pewną próbę, publikując Słownik nazw własnych. Ortografia, wymowa, słowotwórstwo i odmiana. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.