1941127200

162

JANINA KATARZYNA ROGOZIK

wprowadza szarego obywatela w świat wesoły i zmusza do śmiechu, gdy czyta się dzieje fabrykacji przyszłej, nowej szlachty⁷⁶.

I jeszcze jeden przykład z sierpnia 1937 r.: komentarz do strajku chłopskiego w Małopolsce:

Tydzień gór zasłoni! dekadę pól, przytłumi! z racji nakazów zagadnienia ludzi chodzących po ziemi, wędrujących borem — lasem, przymierających z głodu czasem. W sądach zamknęła się jedynie część rzeczywistości panującej w kraju⁷⁷.

W tym miejscu należałoby zadać także pytanie bardziej szczegółowe: o ile dziennikarstwo Singera i jego osobowość twórczą kształtowało oblicze ideowe tytułów, do których pisywał — to jest prasy, która miała misję odzyskiwania dla ideałów narodowych (syjonistycznych) Żydów z nawpółspolonizowanych środowisk?

Bernard Singer był wieloletnim czołowym współpracownikiem Naszego Przeglądu i Nowego Dziennika, pism syjonistycznych, które miały dwu wrogów: mechesa⁷⁸ i działacza Agudy⁷⁹.

Meches, mechesyzm — stanowił zagrożenie dla idei, ponieważ stanowił alternatywę (niechlubną) dla Żydo-Polaka wobec postawy poczucia przynależności narodowej, którą Nasz Przegląd i jemu podobne tytuły prasowe szerzyły na „ulicy żydowskiej”. Z Agudą bój szedł o wyrwanie Żyda z getta, będącego synonimem wszelkiego zacofania i nędzy.

Można zauważyć, że Singer dzielił z twórcami tych pism pewną odrazę do postawy odszczepieństwa narodowego, szczególnie gdy Żydzi, którzy postawę taką przyjęli, stawali się gorliwymi antysemitami. Nazywał ich „wstydliwymi Żydami”. Nigdy nie prowadził żadnej otwartej „krucjaty” przeciw mechesom, ale można odnotować kilka wielce złośliwych komentarzy do sytuacji, gdy przechrzta zapomina o swych żydowskich korzeniach⁸⁰.

Wstecznictwo, klerykalizm, religijny szowinizm, który reprezentowała Aguda, musiały być dla Singera — postępowca, bezwyznaniowca i radykała

⁷⁶    Zob. tegoż: Hurtowa nobilitacja. NP 1934, nr 22 (4087) z 22 1, s. 4.

⁷⁷    Zob. tegoż: Tydzień gór. ND 1937, nr 238a z 28 VIII. s. 3; NP 1937. nr 248 (8208) z 28 VII], s. 3.

⁷⁸    „Meches", hebr. „meszumad" — potoczne, przyjęte w przedwojennej polszczyźnic określenie przechrzty. W j. hebr. Żyd apostata, który porzuca wiarę żydowską dla innego wyznania lub zostaje heretykiem, nosi miano „mumer" albo „meszumad", czyli ktoś zmuszony do „odstąpienia od swej wiary".

⁷⁹    „Aguda", wtaśc. Agudat Israel — partia ortodoksów religijnych, przeciwstawiająca się syjonistom. Nie negowała powrotu do „Ziemi Izraela" (Erec Israel), ale wg niej miało się to dokonać za sprawą Mesjasza. Legalnie działała na ziemiach polskich od 1916 r. Jej główną zasadą było przeciwstawienie się innowacjom czynionym przez postępowców.

⁸⁰    Gdy Jan Nowodworski, dziekan Izby Adwokackiej, „wsławił się" obroną organizatorów ekscesów antyżydowskich w Radziwiłłowie, szczególnie przemówieniem, wygłoszonym podczas procesu w Łomży, Regnis napisał: „Niewyraźna była rola dziekana J. Nowodworskiego, gdy podczas dyskusji sejmowej w sprawie ekscesów antyżydowskich rzucał okrzyki pod adresem Żydów nie gorsze niż towarzysz jego, adwokat Stypułkowski. Mogło to wywołać zdumienie wśród adwokatów-Żydów, którzy tak bezapelacyjnie głosują stale na posła Jana Nowodworskiego" („Za dużo oburzenia". ND 1933, nr 158 z 11 VI, s. 6). W artykule pt. „Humorystyczny proces o rasistów endeckich pochodzenia żydowskiego", ND 1937, nr 108 z 20 IV, s. 13 — oraz w „Wyrok zasądzający w procesie o obrazę rasową”, ND 1937, nr 110 z 22 IV, s. 3 — Singer podaje smakowite szczegóły z procesu dziennikarzy z Obozu Narodowo-Radykaincgo (ONR) — Stanisława Piaseckiego i Wojciecha Wasiutyńskiego, oskarżających Wiadomości Literackie o zniesławienie. Organ „Grydza" zdemaskował bowiem żydowskie pochodzenie obu antysemitów. Matka Piaseckiego była z domu Silbcrfeł-dówna, zaś Wasiutyńskiego — Buchbinderówna. Na koniec przypadek „przechrzty tragikomicznego" — premiera Bćli Imredy’ego — twórcy faszyzującej partii „reformatorów", który publicznie przyznał się do