Dwa główne obszary działania cechujące transport morski to: żegluga nieregularna i żegluga liniowa.
Przewozy w ramach żeglugi nieregularnej dokonywane są na podstawie zawieranych wcześniej umów, tzw. czarterów. Umowa czarterowa określa wszystkie warunki przewozu uzgodnione przez właściciela (dysponenta) ładunku, zwanego czarterującym i przewoźnika morskiego. Dotyczy ona określonego z nazwy ładunku i ustala przebieg, charakter i rodzaj podróży statku.
Umowa czarterowa zobowiązuje przewoźnika do oddania do dyspozycji czarterującego całości lub części przestrzeni ładunkowej konkretnego statku celem przewiezienia ładunku, a czarterujący winien zapłacić za usługę, czyli uiścić fracht.
Rodzaje umów czarterowych:
- czarter na podróż pojedynczą
- czarter na podróż okrężną - zawiera się ją wtedy, gdy czarterujący ma ładunek w obie strony,
- czarter na podróże konsekutywne - zawiera się jedną umowę o przewiezienie kilku partii ładunku, w kilku następujących po sobie podróżach, w tej samej relacji i według jednolitych warunków.
Żegluga liniowa - polega na utrzymywaniu stały ch połączeń liniowych między ustalonymi portami, z podaną w rozkładzie częstotliwością rejsów i terminami zawinięć do poszczególnych portów. Przedmiotem przewozów w żegludze liniowej jest głównie drobnica, tzn. różnego rodzaju towary w opakowaniu lub bez, pochodzące od wielu załadowców.
Umowa o przewóz w żegludze liniowej nazy wa się umową bukingową. Zawierana jest między właścicielem ładunku (dysponentem), zwanym bukującym, i przewoźnikiem liniowym lub jego agentem.
Najważniejszym dokumentem w transporcie morskim jest konosament. Stanowi on potwierdzenie przyjęcia towaru do przewozu morskiego, podpisane przez armatora, jego agenta lub kapitana statku, w którym ten ostatni zobowiązuje się wydać towar uprawnionemu posiadaczowi konosamentu w porcie przeznaczenia. Konosament nie jest umową o przewóz.
Warunki konosamentu powinny odpowiadać warunkom umowy' o przewóz, natomiast gdy takiej umowy nic zawarto, konosament może określić warunki umowy o przewóz stosownie do porozumienia stron.
Rodzaje konosamentów:
- konosamenty czarterowe, czyli oparte na poprzednio zawartej umowie czarterowej;
- konosamenty liniowe o treści szczegółowej; są one bardzo rozbudowane i często dość skomplikow ane.
W zależności od określenia w konosamencie odbiorcy (reciyer), rozróżnia sie:
- konosament na okaziciela,
- konosament na zlecenie,
- konosament imienny, w którym wymienia się jako odbiorcę określoną osobę lub firmę bez dodatku "na zlecenie" i dlatego może być on przenoszony na osoby trzecie tylko przez cesję.
Konosamenty zazwyczaj są wystawiane na formularzach opracowanych przez każdego armatora dla siebie. Wydanie towaru w porcie przeznaczenia następuje na podstawie przedłożenia oryginalnego konosamentu. Wszystkie dane zawarte w konosamencie muszą być zgodne z warunkami kontraktu.
Żegluga śródlądowa - jest wykorzy stywana przede wszystkim do przewozu tanich towarów' masowych, takich jak