1950083285

Socjologiczna teoria konfliktu zakłada hierarchię trybów: kontraktowy, mediacyj-no-koncyliacyjny, arbitrażowy, adjudykacyjny, zalecając rozpoczęcie działań na rzecz konfliktu od trybu kontraktowego. Wady i zalety wszystkich trybów zostały opracowane przez J. Falkę ’a i V. Gessnera⁶⁵:

KM    A    AD*

- formalizm    -►

- koszty, czas    -►

◄ -    wpływ stron    -

- orientacja na normy    -►

◄ - orientacja na interesy    -

◄ - swoboda porozumienia    -

◄ - orientacja na przyszłość -

- orientacja na przeszłość -►

*K - tryb kontraktowy M - tryb mediacyjno-koncyliacyjny A - tryb arbitrażowy AD - tryb adjukacyjny

Z diagramu wynika, że największe różnice występują pomiędzy dwoma skrajnymi trybami: kontraktowym i adjudykacyjnym, czyli odpowiednio pomiędzy negocjacjami i procesem sądowym, pozostałe tryby zawierają elementy tych pierwszych. Gwałtowny i ciągle postępujący rozwój form hybrydowych, polegający głównie na modyfikacjach trybu koncyliacyjnego i arbitrażowego, jest przyczyną przyjęcia nazw opisowych: procedury, w których neutralna strona pomaga osiągnąć porozumienie, oraz procedury, w których wynik wiąże strony⁶⁶. Częścią przedstawionej koncepcji jest wniosek: działania zmierzające do zakończenia sporu powinny w pierwszej kolejności polegać na podjęciu negocjacji w ramach trybu kontraktowego, w przypadku braku pożądanego skutku należy podjąć mediacje i kolejno arbitraż. Skierowanie sprawy do sądu wobec przedstawionej hierarchii trybów jest ostatecznością, dla której przesłanką jest fiasko działań w poprzednich trybach.

W Stanach Zjednoczonych zdobyła popularność koncepcja sądu o wielu drzwiach - Multi-Door Court. Opiera się ona na założeniu szerszego rozumienia pojęcia „sąd”, które jest zgodne z koncepcją dualistycznej natury prawa, szczególnie w połączeniu z tezą o społecznej funkcji prawa⁶⁷. Pogląd o dualistycznej naturze prawa, łączącej „przymus” i „rokowania”, opiera się na założeniu, że współczesne koncepcje prawa cechuje dążenie do pomniejszania roli przymusu w prawie oraz przekonanie, że istotne

65    J. Falkę, V. Gessner, Konfliktnahe ais Masstab fiir gerichtliche und aussergerichtliche Streitbehand-lung [za:] L. Morawski, Główne problemy..., s. 191-192.

66    Inaczej: M. Tański, Alternatywne, skuteczne, odpowiednie: krótki przegląd nowoczesnych metod rozwiązywania sporów [w:] Alternaty wne metody rozwiązywania sporów. Przegląd zagadnień, Fundacja Partners Polska, Warszawa 2003, s. 5-6.

67 Zob. A Korybski, op. cit., s. 48-49.