1950083291

rolę odgrywają także negocjacje prowadzone w ramach instytucji prawa karnego plea bargaining⁸³. Mediacje rozwinęły się przede wszystkim w stosunkach prawa rodzinnego, karnego i cywilnego⁸⁴.

Pierwszą taką instytucją o charakterze sądu polubownego byl Sąd Arbitrażowy, który powstał w 1919 r. przy Międzynarodowej Izbie Handlu (ICC) w Paryżu. Przyjmuje on rocznie ok. 500 międzynarodowych sporów arbitrażowych. Niemniej już w 1926 r. założono w Nowym Jorku Amerykańskie Towarzystwo Arbitrażowe (AAA). Jest to największa tego typu instytucja na świecie. Rocznie wpływa do niej ok. 60 tys. wniosków o doradztwo prawne, koncyliacje, mediacje i arbitraż⁸⁵. Z kolei ilość rozpatrywanych przez Amerykańskie Towarzystwo Arbitrażowe spraw stanowi jedną czwartą wszystkich spraw rozstrzyganych przez sądy federalne⁸⁶.

Rozwój arbitrażu często łączy się z charakterem sporów, w których dużą rolę odgrywa czas, poufność oraz specyfika nieuwzględniana przez procedury prawne. Procedurą zorientowaną na szybkość postępowania jest Michigan mediation, która pomimo nazwy jest formą arbitrażu. Osoba trzecia, neutralna wobec stron i sporu, dokonuje oceny sprawy po wysłuchaniu stron i przeprowadzeniu uproszczonego postępowania dowodowego. Jeśli ocena ta nie zostanie zakwestionowana przez żadną ze stron, nabiera charakteru wiążącego. Istnieje możliwość, że oceny dokona trzyosobowe grono arbitrów wywodzących się z emerytowanych sędziów lub adwokatów. Jeżeli ocena zostanie dokonana jednomyślnie, a jedna ze stron ją odrzuci, to strona ta poniesie koszty postępowania arbitrażowego oraz postępowania sądowego, ale tylko wówczas, gdy ocena arbitrów okaże się korzystniejsza niż orzeczenie sądu. Skierowanie sprawy zawisłej w sądzie do omawianej procedury może nastąpić z inicjatywy stron lub na wniosek sędziego⁸⁷.

W latach 70. XX w. wprowadzono konstrukcję zwaną final-offer arbitration. Jej źródłem były negocjacje prowadzone w USA pomiędzy poszczególnymi klubami baseballowymi odnośnie do ceny odkupu graczy. Każda strona przedstawia swoje stanowisko osobie trzeciej (arbitrowi lub mediatorowi). W sferze transferów sportowych klub musi przedstawić konkretną sumę transferową. Osoba trzecia dokona wyboru między zaproponowanymi rozwiązaniami, nie mogąc wybrać trzeciej drogi. W interesie stron leży złożenie możliwie rozsądnej i rzetelnej propozycji, ponieważ tylko taka ma szanse bycia wybraną. Istnieje także mutacja tej konstrukcji polegająca na tym, że arbiter wypracowuje najpierw swoją własną propozycję rozstrzygnięcia sporu, po przeprowadze-

83    R. Tokarczyk, Prawo..., s. 368.

84    E. Gmurzyńska, Mediacja w sprawach cywilnych w amerykańskim systemie prawnym - zastosowanie w Europie i w Polsce, Warszawa 2007, s. 8, 156-159, oraz R. Tokarczyk, Prawo..., s. 368-369.

85    R.R. Ludwikowski, Regulacje handlu i biznesu międzynarodowego, Warszawa 1998, s. 483.

86    Zob.: www.adr.org.

87 A. Korybski, op. cit., s. 122-123.