2121401836

KAZIMIERZ DOBROWOLSKI: MODLITEWNIK KRÓLEWICZA ALEKSANDRA Z R. 1491.

I.

Jakkolwiek dwór monarszy posiadał pierwszorzędne znaczenie w dziejach naszej średniowiecznej kultury, nie odegrał jednak w tej epoce donioślejszej roli jako ośrodek bujnego ruchu umysłowego. Świadczy o tern między innemi stosunek panującego do książki. Aż do czasów Kazimierza Jagiellończyka na dworach polskich władców nie spotykamy poważniejszych bi-bljotek, poza książnicą królowej Jadwigi¹ i zbiorem Ludwika księcia Brzegu z r. 1360². Książka zaś, jaka w pierwszych wiekach naszego bytu historycznego pojawia się w rękach rodziny monarszej, posiada niemal wyłącznie treść religijną.

Żywsze zainteresowanie się książką i nadanie bardziej świeckiego charakteru bibljotekom, które od Olbrachta nieprzerwanym szlakiem towarzyszyć będą polskim królom, dokonało się dopiero pod tchnieniem humanizmu. Już Grzegorz z Sanoka, zagorzały miłośnik ksiąg, wychowawca Macieja Korwina ³ posiadacza jednej z najwspanialszych książnic średniowiecza, potrafił wzbudzić zachwyt dla swej wiedzy i pięknego pisma u królewicza Władysława Warneńczyka, który niejedną rzecz powierzał mu do skopjowania⁴.

Jeszcze szczęśliwszymi, gdy chodzi o rozbudzenie zamiłowania do książek, byli trzej wychowawcy synów Kazimierza Jagiellończyka: Jan Długosz (od r. 1467), sam właściciel pięknej bibljoteki, Filip Kallimach (od r. 1471) i Jan Weis⁵. Dochowane

¹ J. Dłuoosz, fiist. Pol. III, 532.

* Spis w testamencie ogłoszonym przez GRUNHAGENA, Zeitsch. d. 14?/'. /. Gesch. Schlesiens V, 165—166.

³    Zob. K. Dobrowolski, Rękopis bibljoteki Macieja Korwina przechowany w Muzeum. XX. Czartoryskich w Krakowie, Kraków 1926, str. 5.

⁴    MP. VI, 182. Kallimach odnosi to samo także do Kazimierza Jagiellończyka, co jednak trudno przyjąć zarówno wobec młodego wieku K. w czasie pobytu Grzegorza w Krakowie, jak również wobec relacji kroniki Steg-manna donoszącej, że K. «war ungelart der schrift...»; Script. Rer. Pruss. V, 498.

⁵    Nieco o tej pracy wychowawczej M. Bobrzyński i St. Smolka, Jan Długosz, Kraków 1890, 122—124; K. Morawski, Historja Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1900, II, 132; A. Karbowiak, Dzieje wychowania i szkól w Polsce, Lwów 1923, III, 419—420. Stosunku królewiczów do książki nie dotyka żaden z powyższych autorów.