2121402165

Między słowem a obrazem: afiliacje literatury i filmu... 109

dacza” fabuł. Nie stał się jednak film surogatem książki. Nie wyrugował w zupełności literatury ze współczesnego pejzażu semiotycznego. Obydwa systemy znakowe: literatura i film, funkcjonują w kulturze na zasadzie uzupełniania się i tworzą nowoczesne, komplementarne całości o innowacyjnych możliwościach wyrazowo-znakowych.¹⁰⁰

Identyfikatorami tekstów z obszaru kultury audiowizualnej są synkretyzm substancjonalny, tj. materiałowy - który wiąże się z kompilacją środków wizualnych, audialnych i werbalnych lub znaków ikonicznych i symbolicznych, oraz synkretyzm znaczeniowy - który realizuje się na płaszczyźnie estetycznej w jej antropologicznym aspekcie. Niejednorodny materiał tekstów audiowizualnych pozwala na przekazywanie pełniejszych znaczeń, gdyż spaja aspekty zmysłowe, emocjonalne i intelektualne. Integracja pomiędzy tekstami audiowizualnymi dokonuje się zatem na poziomie budulcowym i znaczeniowym.

Pierwszy wiąże się z tendencją do wielowymiarowego oddania sytuacji ludzkiej w sensie materialnym, a jego podstawą są możliwości percepcyjne odbiorcy wzbogacone znajomością reguł komunikacyjnych [...]. Drugi obejmuje dążenia do komplementamości znaczeniowej, której podstawę stanowi umiejętność konstruowania i odczytywania bogatych funkcji semiotycznych.¹⁰¹

Zmiany w relacjach pomiędzy sztuką literacką a filmem w „epoce audiowizualnej” determinowane są w dużej mierze także przez czynniki techniczne i społeczne, które tworzą nowe warunki dla przebiegu literackiej i filmowej praktyki komunikacyjnej, jak również przez powstanie elektronicznych środków przekazu, których obecność przeobraziła globalne oblicze kultury i zmodyfikowała funkcje tradycyjnych porządków semiotycznych, a głównie przekazów opartych na słowie pisanym.¹⁰² W epoce mediów elektronicznych książka stała się zaledwie jednym z wielu środków transponowania literatury i - co się z tym łączy - metamorfozie uległa przestrzeń rozpowszechniania literatury, która nie jest tożsama z obszarem uprzystępniania książki literackiej. Popularyzacja literatury dokonuje się w kulturze współczesnej za pośrednictwem wielu innych mediów, w głównej mierze filmu, ale także prasy, radia, telewizji, komiksu, intemetu. Istnienie medialnych „przedłużeń” literatury skłania z kolei do ustalenia - w jaki sposób i w jakim zakresie wpływają i oddziałują one na postrzeganie i rozumienie poszczególnych utworów piśmienniczych i całych gatunków literackich.

Funkcjonowanie literatury i filmu jako elementów składowych określonych praktyk komunikacyjnych zależy również od socjologicznych właściwości

¹⁰⁰ Idem, Adaptacje filmowe utworów..., s. 17-25.

¹ Idem, Audiowizualny kontekst kultury..., s. 81.

¹⁰² Na temat zmian w statusie literatury związanych z ekspansją środków komunikowania masowego zob.: J. Lalewicz, Literatura w epoce masowej komunikacji, [w:] Kultura - komunikacja -literatura...