2121402304

50 REFERATY

Nowe uwarunkowania systemowe (w tym wolność słowa), zmieniły oczywiście sytuację autorów i wydawców. Ważny był także odmieniony klimat życia umysłowego (niekiedy kreujący chaos, ale dopuszczający różne punkty widzenia). Nie mniej istotną kwestią pozostaje dostęp do źródeł. Po dokumenty, dotyczące spraw o znaczeniu fundamentalnym dla „ruchu” czy „układu wydawniczego” w PRL, sięgnęło więc z pożytkiem przynajmniej kilkoro badaczy.

Wreszcie można było nawiązać do zagadnień cenzury, stanowiących tabu dla autorów opracowań sprzed 1989 r. Każda rozprawa poświęcona interesującym nas tu zagadnieniom uwzględni więc (choćby na marginesie czy w tle) przynajmniej niektóre publikacje interpretacyjne i źródłowe, m.in. Darii Nałęcz (Główny..., 1994), Aleksandra Pawlickiego (2001), Andrzeja Paczkowskiego (1996) czy Dariusza Jarosza (1996)¹⁵.

Jeśli na wydane po 1989 r. prace traktujące o sprawach książki w PRL spojrzeć z perspektywy odbiorcy zainteresowanego funkcjonowaniem rynku w tamtych latach, to stwierdzić wypadnie pewną charakterystyczną asymetrię. Stosunkowo najlepiej, jak dotąd, zbadany został okres do 1956 r. S. A. Kondek napisał dwie podstawowe rozprawy dotyczące politycznych uwarunkowań produkcji książek i ich oficjalnego obiegu oraz kilka artykułów na ten temat (Kondek, 1993, 1999, 2006a, 2006b, 2007)¹⁶. Interesujące są też monografie oficyn i instytucji naukowych, prezentujące działalność Ossolineum i Państwowego Wydawnictwa Naukowego w tym okresie, autorstwa Janusza Albina (1990) i Doroty Degen (2004).

Podjęte badania regionalne, dotyczące m.in. zagadnień rynkowych w okresie 1944-1956, dały rezultaty w postaci prac Wandy A. Ciszewskiej na temat rynku książkrw Toruniu (Ciszewska, 2005) oraz tomu poświęconego sytuacji książki na Śląsku pod red. Marii Pawłowiczowej (Pawłowiczowa, red., 1997)¹⁷.

W znacznie mniejszym stopniu w nowszych opracowaniach spenetrowane zostały problemy rynku książki po 1956 r. Pozostają tu do wymienienia nader nieliczne publikacje. Są wśród nich ujęte w formie artykułu rozważania Oskara Czarnika na temat losów instytucji wydawniczych w dobie przemian z lat 1975-1995 (Czarnik, 1998). Szeroko natomiast nawiązał do interesujących nas tu zagadnień S. Siekierski w swej pracy o książce literackiej i przed, i po 1956 r. (Siekierski, 1992). Ukazał się też^następny tom pod redakcją M. Pawłowiczowej poświęcony sprawom Śląska (Pawłowiczowa, red., 1999)¹⁸. Dodajmy, że w badaniach nad rynkiem pożyteczna będzie monografia Jerzego Maja o bibliotekach publicznych w PRL (Maj, 1996). Zamykając przegląd publikacji przydatnych (często niezbędnych) w badaniach nad okre-

Zob. też publikację źródłową przygotowaną przez tego badacza: Sprawozdanie Departamentu Publikacji Nieperiodycznych Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z działalności w 1968 r. (Jarosz, 2006).

Niektóre tezy zawarte w ostatnim z wymienionych tekstów aż zachęcają do dyskusji, zob. M. Tobera (2008). Eksperyment bibliologicznyjako eksperyment rynkowy? Uwagi na marginesie artykułu Stanisława A. Kondka. Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi.

Tam m.in. artykuł I. Nitsche: Katowickie firmy wydawnicze i ich produkcja typograficzna wiatach 1945-1950 (s. 358-371) oraz K. Krasoń „Dobre Książki dla Młodzieży” w latach 1946-1950. Zapomniane wydawnictwo w Mikołowie” (s. 210-218).

¹⁸ Tam m.in. E. Gondek: Wydawnictwo^,Śląsk” — historia i dorobek (1954-1991) (s. 105-117; M. Kalczyńska, Wydawnictwo Instytutu Sląsldego w Opolu wiatach 1957-1987 (s. 127-136); J. Kopiec: Książka w Diecezji Opolskiej 1956-1989. O Wydawnictwie Świętego Krzyża i Bibliotece Diecezjalnego Instytutu Teologiczno-Pastoralnego (s. 137-143).