KI 5

przy tym ani słowa, cudzoziemcy zaś mogą błędnie interpretować ten ruch jako oznaczający przytaknięcie.    *

Innym sposobem niewerbalnego powiedzenia „nie” jest uniesienie do góry brwi. Kiedy jednak usłyszysz słowo brzmiące jak „nej”, uważaj — może to być greckie słowo oznaczające „tak”.

Hellenowie także czasem błędnie interpretują obcą „mowę ciała”. Na przykład szeroko znane na Zachodzie uniesienie kciuka do góry w północnej Grecji jest nieprzyzwoitym gestem o charakterze seksualnym, a przyjazne machanie otwartą dłonią z rozczapierzonymi palcami jest dla Greka poważną, wyrażoną w niewerbalny sposób, obrazą.

Protokół w biznesie

Ubiór. Mężczyzna powinien nosić garnitur i krawat, a kobieta powinna założyć suknię lub kostium, nawet jeśli miejscowi partnerzy są ubrani mniej oficjalnie. W czasie upalnych miesięcy letnich mężczyźni zostaną zachęceni do zdjęcia marynarki i rozluźnienia krawata, a kobiety mogą nosić lżejsze stroje.

Witanie się. Mężczyźni przedstawiani mężczyznom powinni mocno ścisnąć im dłoń, patrząc jednocześnie w oczy. Kobiecy uścisk dłoni jest na ogół lżejszy. Należy podawać rękę przy każdym powitaniu i pożegnaniu.

Tytułowanie partnerów. Tak jak w całej Europie, zwracaj się do Greków po nazwisku, zanim nie zaproponują mówienia sobie po imieniu. W przeciwieństwie do wielu innych krajów europejskich możesz zwykle sobie darować tytuły zawodowe i naukowe.

Wspólne posiłki. Wspólne spożywanie posiłku to wspaniała okazja do dowiedzenia się więcej o sobie nawzajem, do umacniania dobrych stosunków. A Grecy są gościnnymi gospodarzami. Zapomnij tu o śniadaniach biznesowych, zamiast tego pomyśl o lunchu. W Atenach większość biznesmenów przychodzi do pracy wcześnie, powiedzmy między godziną siódmą a wpół do ósmej, i, nie licząc przerwy w południe, pracuje do mniej więcej trzeciej czy wpół do czwartej po południu.

Zaproszenie na lunch oznacza, że uczyniłeś znaczny postęp w zacieśnianiu więzi z tutejszym kontrahentem. Kolacja zaczyna się zwykle około godziny dziewiątej wieczorem lub później. Grecy na ogół podejmują gości, z którymi robią interesy, w restauracjach, toteż jeśli zostaniesz uhonorowany zaproszeniem na kolację do domu, to koniecznie je przyjmij. W takich przypadkach odpowiednim prezentem dla gospodarzy są czekoladki, wyroby cukiernicze lub wysokogatunkowy koniak. Kwiat doniczkowy to też świetny prezent, ale pamiętaj, że powinien być zawinięty, kiedy go będziesz wręczał gospodyni.

Nastaw się, że podczas posiłku gospodarz będzie cię namawiał do spróbowania wszystkiego i zjedzenia dokładki. Koniecznie trzymaj obie ręce na stole, bo Grecy mogą się zastanawiać, co też wyczyniasz tą ręką na podołku. Jeżeli już naprawdę najadłeś się do syta, odłóż serwetkę na stół — to będzie odpowiedni sygnał. Uprzejmie jest pozostać na takiej kolacji co najmniej do godziny jedenastej.

Gdy nadejdzie twoja kolej zaproszenia na obiad czy kolację, dobrze jest poprosić partnera, żeby wybrał restaurację. Koniecznie zachęcaj go do jedzenia i picia. Podczas gdy w Ameryce Północnej takie namawianie może sprawić, że ludzie poczują się niezręcznie, to w południowej Europie i na Bliskim Wschodzie jest odbierane jako oznaka bardzo dobrych manier.

Zachowania podczas negocjacji

Przeznacz na negocjacje dużo czasu i cierpliwości. Proces negocjacyjny może tu bowiem potrwać dłużej, niż oczekiwałeś, podjęcie decyzji również wymaga czasu. Unikaj okazywania irytacji i zniecierpliwienia.

Grecy lubią się ostro targować, czasem aż do granic bazarowych targów. Zazwyczaj niechętnie akceptują wyjściową ofertę cenową jako ostateczną. Dlatego rozsądnie jest przewidzieć w początkowej ofercie pewną rezerwę, tak żeby było z czego ustępować. Każde ustępstwo powinno się robić z ogromną niechęcią, a nawet bólem i obowiązkowo tylko pod jakimś warunkiem, to znaczy za każdym razem żądając czegoś w zamian.

A poza tym — staraj się być zawsze uśmiechnięty, nawet w obliczu sporadycznie tu stosowanej taktyki konfrontacyjnej.