223428066

Recenzje

130

tek jeszcze nieczynnych), bądź wreszcie jest związany z odsetkiem zawodowo czynnych kobiet. Na mapie Francji ilustruje. G e o r g e różnorodność warunków wzrostu lub spadku ludności zawodowo czynnej.

Skład zawodowy sprowadza autor za przykładem Clarka i Foura-stiego do trzech kategorii zawodów: I — Produkcja surowcowa (rolnictwo, rybołówstwo, górnictwo); II — Produkcja przemysłowa; III — Usługi w najszerszym tego słowa znaczeniu, a więc wszelkie zawody nieprodukcyjne. Następnie grupuje państwa wedle kolejności odsetka tych kategorii, a więc: I, II, III; I, III, II; II, III, I itd., uzyskując w ten sposób pewne typy regionalne struktur. Okazuje się na przykład, że kraje o najwyższych cywilizacjach posiadają strukturę III, II, I, o najniższych — I, III, II. Nie jest to jednak kryterium jednoznaczne, bo do ostatniego typu należy uprzemysłowiona Japonia.

W części trzeciej, poświęconej zagadnieniom form osadnictwa (implantation) zajął się George na pierwszym planie sprawą osadnictwa wiejskiego jako wyrazu gospodarki rolnej oraz miejskiego, będącego wykładnikiem industrializacji i komercjalizacji społeczeństwa. Regionalizm typów osadnictwa wiejskiego, zagadnienie gęstości zaludnienia a gęstości osiedli wiejskich — to główne problemy poruszone w pracy odnośnie do wsi. Wśród zjawisk osadnictwa miejskiego omówił autor urbanizację kolonialną oraz obszarów gospodarczo zacofanych, a w niej zjawiska takie jak miasta baraków, zamieszkałe przez ludność wyrzuconą za burtę życia, miasta wielomilionowe, kontrasty dzielnic europejskich i peryferii tubylczych i in. Szereg interesujących wzmianek dotyczy osadnictwa krajów przemysłowych. Porusza m. in. wpływ rewolucji przemysłowej na rewolucję osadnictwa miejskiego, upadek niektórych ośrodków miejskich, rozwój miast przemysłowych i powstawanie „wielomiast” (wyraz utworzony na wzór „trójmiasta’* — rec.), miast-ośrodków regionalnych itp. Osobny rozdział omawia obszernie skok urbanizacyjny w europejskiej części ZSRR i związane z tym objawy i przeobrażenia natury gospodarczej, demograficznej i socjologicznej.

Ostatnia część pracy G e o r g e’a jest poświęcona ruchom ludności, wśród których wyróżnia autor ruchy wewnętrzne (turbulence) oraz migracje. Spośród ruchów wewnętrznych wymienia i krótko omawia koczownictwo pasterskie, przesuwanie się ludności w warunkach pierwotnej uprawy ziemi, wędrówki pasterskie sezonowe, wędrówki podmiejskie robotników do pracy, ruch letniskowy itp. Ruchom tym turbulencyjnym przeciwstawia autor migracje, zjawisko odwieczne w dziejach rodzaju ludzkiego, lecz o cechach, formach i rozmiarach zmieniających się z wieku na wiek. W ciągu XX wieku wyróżnia George trzy wielkie prądy i typy migracji:

1.    Potężny nurt emigracji do Ameryki i anglosaskich posiadłości półkuli południowej.

2.    Planowo dokonane przemieszczenia ludności na skutek przeobrażeń politycz-no-terytorialnych, nieduże po I wojnie światowej, na ogromną skalę przeprowadzone w czasie i po II wojnie (26—30 milionów w Azji i w Europie;.

3.    Przesuwanie się ludności do uprzemysławiających się ośrodków, zwłaszcza silne w Afryce środkowej i na Syberii.

Nie sposób wyliczyć wszystkich zjawisk i zagadnień, poruszonych niekiedy tylko* w kilku słowach przez Georg e’a. Rzecz jasna, że przy takim zakresie problematyki nie ma mowy o pogłębieniu przez autora wielu zagadnień. Nie można nawet tego wymagać. Nie to jest zresztą celem książki, lecz tylko przegląd przewodnich zjawisk i problemów, wskazanie pewnych szczególnie uderzających faktów, zwłaszcza związanych z regionalizmem zjawisk, krótkie, ale pouczające omówienie metod badania i punktów widzenia w zakresie poszczególnych zagadnień. Nie ze wszystkimi ujęciami autora można się zgodzić, Np. zdaniem recenzenta George