223428337

Geneza gleb pyrzyckiego zastoiska wodnego 89

chodniej części obfitującej w torfowiska, natomiast nie objęło prawie jego północno-wschodniej części z powodu braku na tym obszarze nadających się do tego celu torfowisk. Najbardziej prawdopodobne wydaje się utrzymywanie na tym obszarze w wyżej wymienionym okresie lasostepu w pojęciu Gradmanna lub lasów związku Quercion pubescentis sessili-florae i roślinności miejsc otwartych rzędu Brometalia (C z u b i ń s k i, 5, F i r b a s, 7). Rozwijające się pod koniec okresu atlantyckiego osadnictwo neolityczne oraz później osadnictwo młodszego okresu brązu, przerywane okresami słabszego oddziaływania człowieka, mogło sprzyjać utrzymaniu się lub rozprzestrzenianiu się roślinności miejsc otwartych oraz utrzymywaniu się tych gleb w stadium ewolucyjnym czarnoziemnym, podobnie jak to miało miejsce na południowohannowerskim terenie lessowym, gdzie Schroeder (28) wykazał, iż wielowiekowe użytkowanie czarnoziemu, który wytworzył się pod roślinnością stepową (prawdopodobnie w tym samym czasie), pod użytki zielone lub orne wpływa bardzo słabo na jego dalszą ewolucję (brunatnienie), w przeciwieństwie do lasu dębowo-grabowego, właściwego siedliskowo, który powoduje silne brunatnienie (degradację) czarnoziemu. O możliwości utrzymywania się roślinności stepopodobnej dość długo na części tych gleb świadczą również dokumenty z końca XII w. (H o 1 s t e n, 32, H o o g w e g, 35) wspominające, że tereny koło Starego Przylepu nie były pokryte lasami, ani też zajęte w owym czasie pod uprawę.

Gleby brunatne, zajmujące najwyższe partie, głównie w północno--wschodniej części, pozostające również poza oddziaływaniem wód gruntowych, o charakterystycznym profilu A-B-C, można by w świetle wyników Schroedera (25), zgodnie z poglądami Laatscha (16, 17), B u 1 o w a (2, 3) i Stremmego (29), rozpatrywać jako efekt degradacji (brunatnienia) czarnoziemów pod wpływem specyficznych zespołów leśnych, oddziaływających od okresu atlantyckiego począwszy, a szczególnie silnie z nastaniem okresu subatlantyckiego (humidyzacja klimatu). Przemawia również za tym obecność na tym terenie gleb wykazujących różny stopień natężenia tego procesu, prowadzący do ewolucji od czarnoziemów, przez czarnoziemy zdegradowane (zbrunatniałe) i gleby szaro-brunatne (Tomaszewski, 3?) do gleb brunatnych. O obecności na tym terenie lasów jeszcze w końcu XII w. i później mówią pośrednio dokumenty (H olsten, 11) oraz mapa rozmieszczenia lasów Hartnacka (36).

Katedra Gleboznawstwa WSR w Szczecinie

LITERATURA

(1)    Borowiec S. Podział województwa szczecińskiego na podregiony i mikroregiony przyrodniczo-rolnicze. „Postępy Nauk Rolniczych¹¹ nr 4, 1960 r.

(2)    Biilow K. Die Wald- und Ackerbóden Nordost-Deutschlands. „Dohrniana” Band 13. Stettin 1934, s. 138—160.

(3) B ii 1 o w K. Deutschlands Wald- und Ackerbóden. Berlin 1936.

(4)    C e 1 i ń s k i F., F i 1 i p e k M. Rezerwat «Dębina» pod Wągrowcem. Ochrona Przyrody. Rocznik 23. Kraków 1955.

(5)    C z u b i ń s k i Z. Zagadnienia geobotaniczne Pomorza. „Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią”, nr 2, z. 4, Poznań 1950.