2251772442

Z HISTORII BIBLIOTEKARSTWA POLSKIEGO 199

bibliotekarzy polskich znalazły odzwierciedlenie w listach. Bibliotekarze dzielili się uwagami na temat planowanych referatów, dyskutowali dogodne terminy obrad. Istniejąca literatura pozwala stwierdzić, że niektóre postulaty zawarte w listach zostały zrealizowane. W liście do A. Łysakowskiego z 1.05.1928 r. J. Grycz pisał, że na Zjeździe we Lwowie będzie stawiał wniosek do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego „[...] o przyspieszenie tempa pracy nad dojściem do skutku instrukcji katalogu alfabetycznego [...]" (s. 209). W Pamiętniku tego zjazdu, publikacji zawierającej materiały zjazdowe, postulat ten został odnotowany³.

Wiele miejsca w prezentowanej korespondencji zajmuje dyskusja na temat zadań i sposobu redagowania jednego z dwóch czasopism bibliotekarskich w okresie międzywojennym, organu Związku Bibliotekarzy Polskich — Przeglądu Bibliotecznego. Uwagi wymieniane w listach są doskonałym materiałem do prześledzenia koncepcji kształtowania się profilu naukowego Prze-glądu *.

Ze zrozumiałych przyczyn częstym przedmiotem uwag i informacji autorów listów była Biblioteka Narodowa. Marian Lodyński, wicedyrektor BN w 1. 1935-1938, wielokrotnie zwracał się do A. Łysakowskiego z prośbą o teoretyczną pomoc na temat tworzenia katalogu rzeczowego w Bibliotece. Bardzo częstym przedmiotem wymiany zdań między autorami listów były sprawy personalne oraz organizacja wewnętrzna tej placówki.

Na wyjątkową uwagę zasługuje korespondencja z czasu II wojny światowej. Okres ten czeka jeszcze na właściwe opracowanie, które — zważywszy na zniszczenia wojenne i szczególną, bowiem tajną działalność polskich bibliotekarzy — będzie bardzo trudne. W przedstawionej korespondencji autorzy listów dzielili się uwagami na temat ogólnych warunków życia oraz informowali o losach wspólnych przyjaciół. Posługiwali się przy tym często swego rodzaju szyfrem, zastępując nazwiska osób ich imionami, czasem inicjałami nazwisk lub innymi określeniami. Trzeba podkreślić, że M. Dembowska jest jedną z niewielu już osób, które mogły rozwiązać te swoiste kryptonimy.

Przejmujący w treści jest fragment listu M. Łodyńskiego do A. Łysakowskiego, mówiący

0    zniszczeniu we wrześniu 1939 r. Centralnej Biblioteki Wojskowej. W pełni oddaje on uczucia bezradnego człowieka, który widzi, że lata jego pracy zostały obrócone w gruzy: „[...] Wie Pan już zapewne, że dzieło mojego życia [Centralna Biblioteka Wojskowa] została całkowicie spalona

1    zniszczona [we wrześniu 1939 r.]. Ciężki to dla mnie cios. Płacząc skrycie, oglądałem zwalisko gruzów [...]. Dwadzieścia lata budowano Instytucję — w ciągu dwudziestu godzin została ona zrujnowana, a właściwie — zniszczona. Przez kogo, w jaki sposób i kiedy zostanie na nowo powołana do życia” (list z 8.12.1939 r., s. 270-271).

Autorzy listów zajmowali się — na ile pozwalały na to warunki wojenne — własną pracą naukową. Józef Grycz w dwóch swoich listach z 1942 i 1943 r. informował A. Łysakowskiego

0    sytuacji bibliotek w Warszawie, Lublinie, Lwowie i Poznaniu. Jako kierownik — z ramienia władz okupacyjnych i za zgodą polskich władz podziemnych — od lipca 1940 r. J. Grycz pracował już wówczas nad projektami powojennej organizacji bibliotekarstwa polskiego. Charakterystyczna dla wielu listów okupacyjnych jest właśnie nadzieja, że wkrótce okupanci będą musieli odejść

1    w związku z tym trzeba być przygotowanym, aby nowe warunki nie były zaskoczeniem, ale stanowiły kontynuację okresu przedwojennego.

Publikacja Bibliotekarstwo polskie 1925-1951 w świetle korespondencji jego współtwórców to cenna pozycja, godna uwagi zarówno bibliotekarzy praktyków, jak i osób zajmujących się naukowo sprawami polskiego bibliotekarstwa. Uzupełnia obraz naszej dziedziny w okresie objętym zakresem chronologicznym oraz daje możliwość weryfikacji niektórych stwierdzeń przyjętych w literaturze przedmiotu. Jednak praca ta powinna znaleźć się również w księgozbiorze podręcznym historyków kultury omawianego okresu. Wiele bowiem spraw dotyczących polskich bibliotek omawianych jest na szerokim tle kulturowym, a autorzy listów, ludzie o rozległej wiedzy humanistycznej, nie zamykali się tylko w wąskim kręgu problemów bibliotekarskich.

^J Pamiętnik I Zjazdu Bibliotekarzy Polskich... Lwów 1929, s. 241 przyp. 12.

⁴ Zob. ter M. Dembowska; Sprawy biblioteczne JI Rzeczypospolitej - nadal aktualne. (Na podstawie korespondencji Mariana Łodyńskiego i Adama Łysakowskiego). „Prz. Bibi” 1992 r 1/4 s. 21-23.