2251774192

MODLITEWNIK KRÓLEWICZA ALEKSANDRA 99

z zachowanego kodeksu, składało się orationale Aleksandra tylko z niewielkiej ilości tekstów w porównaniu z omówionemi wyżej trzema modlitewnikami K Przedewszystkiem brakowało w nim modlitw o świętych.

Zastanawiając sią nad kwestją doboru tekstów w modlitewniku Aleksandra, dochodzimy do przekonania, że nie był on czysto przypadkowy, mechaniczny, lecz że kierowały nim pewne określone przyczyny. Uderza przedewszystkiem dość znaczna ilość modlitw (niemal połowa), które uchodziły za szczególnie skuteczne. Umyślnie podczas rozbioru treści kodeksu przytoczyliśmy bez skróceń ustępy wyliczające korzyści z odmawiania tych modlitw, gdyż uchylają one rąbka wierzeń średniowiecznego człowieka i odsłaniają tajemnicę rozpowszechnienia rzeczonych tekstów. Inną cechą uwagi godną jest fakt, że prawie połowa zachowanych tekstów należy do poezji religijnej. Może nie było to bez przyczyny. Może kompilator, pracujący na rzecz synów królewskich, liczył się z pewnym wykwintem dworskiej kultury i delikatniejszym smakiem swych chlebodawców? Nie bez powodu też może umieszczono w dochowanej części kodeksu połowę modlitw na cześć Matki Boskiej. Znany jest płomienny kult Przenajświętszej Panny ze strony św. Kazimierza. Czy nie udzielił się on również innym braciom młodo zgasłego królewicza? W testamencie Aleksandra spotykamy charakterystyczny zapis na cześć Matki Boskiej w Częstochowie^{1 2}. Nie jest więc całkiem wykluczone, że większa ilość tekstów na cześć Panny Marji była wynikiem życzenia młodego następcy tronu. W tym wypadku modlitewnik napisany «ad mandat urn illu-stris principis Alexandri» niósłby drobny pęk światła do jego portretu duchowego.

Gdy przystąpimy z kolei do rozpatrzenia poszczególnych tekstów modlitewnika, uderza nas przedewszystkiem wybór psalmów Petrarki. Pierwszy, datowany ślad znajomości pism uwieńczonego poety w Polsce prześwieca już z listu profesora

1

   Wystarczy wspomnieć, że Hortulus anitnae z r. 1516 zawiera po siedmiu psalmach pokutnych jeszcze 1S4 teksty, wyszczególnione w spisie treści. Wydanie to wprawdzie ma większą ilość tekstów, ale podobnie jak inne Hortulusy pierwszej ćwierci XVI w., zachowało dawny zrąb nienaruszony, Bernacki, 33.

2

   Fr. Papee, Akty Aleksandra, str. 543.