2335501927

Andrzej Malinowski - Antropologia poznańska XX wieku 51

chowskiego. Pod kierunkiem Czekanowskiego pracował Konstanty Sobolski w zakresie antropologii pedagogicznej i podobnie Ludwik Jaxa-Bykowski, jak również Jan Bryk, który po doktoracie w 1928 r. przeniósł swe zainteresowania na prahistorię. Do grona jego współpracowników należeli Irena Ulbrich-Kudelska, Marta Gryglaszewska-Puzynina (została asystentką w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie), Gizela Lempartówna, która prowadziła badania nad antropologią Żydów rozwinięte przez Salomona Czortkowera, którego Czekanowski szykował na stanowisko profesora antropologii na Hebrajskim Uniwersytecie w Jerozolimie. W zakresie antropologii pedagogicznej pracowała Marta Rzewuska-Frankowska. Czekanowski uczestniczył w habilitacji Jana Stanisława Bystronia (językoznawcy), Józefa Kostrzewskiego i Leona Kozłowskiego (archeologa), Józefa Gajka (etnologa), jak również Edwarda Skorskiego (hipologa, entuzjasty zastosowań metod Czekanowskiego w hodowli). Tolerancja różnych przekonań politycznych nie zachęcała go do działalności w ramach partii. W jego katedrze pracował ksiądz, socjalista, Żyd, nacjonalista ukraiński, endek. „Jeden taki student nacjonalista ukraiński - jak pisał Czekanowski w roku 1956 - bardzo układny i miły, lecz szczerze zaznaczający swoje skrajnie nacjonalistyczne stanowisko, pracował z żoną w charakterze «tłumacza» w Gestapo”. Być może jemu Czekanowski zawdzięczał to, że nie znalazł się na liście profesorów i docentów wymordowanych przez Niemców w nocy z 3 na 4 lipca 1941 r. Okres międzywojenny zamknął się dla Czekanowskiego utworzeniem i rozkwitem własnej szkoły naukowej; utworzeniem wspólnoty naukowej badaczy o jednolitych naukowo poglądach i przekonaniach; szkoły, która uporządkowała stosunki antropologiczne w Europie i poza nią w czasie i przestrzeni, w oparciu o nowe podówczas koncepcje badawcze. Wojna to kolejny okres dezorganizacji działalności ośrodka lwowskiego i Jana Czekanowskiego; śmierć Klimka, Czortkowera. Po zajęciu Lwowa przez wojska radzieckie w 1939 r. uruchomiono Uniwersytet i mimo zmian personalnych katedra funkcjonowała. Wejście Niemców 30 czerwca 1941 r. spowodowało zamknięcie uczelni i rozpoczęcie represji względem jej pracowników. Chronił przed nimi Czekanowskiego Książę Adolf Fryderyk Meklemburski. To pozwoliło profesorowi na ochronienie Karaimów przed eksterminacją, bowiem udowodnił stosownym władzom niemieckim, iż nie mają oni nic wspólnego z Żydami. Brał też Czekanowski udział w tajnym nauczaniu akademickim we Lwowie. W obliczu zbliżających się wojsk radzieckich przeniósł się do majątku Kośmin w powiecie Grójeckim. Po wyparciu Niemców od października 1944 r. do kwietnia 1945 r. uczył w gimnazjum w Kolbuszowej. Następnie, na zaproszenie związanego naukowo z antropologią ks. A. Słomkowskiego w maju 1945 r. objął Katedrę Antropologii i Etnologii KUL w Lublinie. Wykładał antropologię ogólną i etniczną, a na Wydziale Prawa antropologię społeczną. W okresie wojennym napisał dwie książki wydane w 1948 r. Jedna dotyczyła etnogenezy Słowian: Polska - Słowiańszczyzna. Perspektywy antropologiczne, w drugiej pt. Zagadnienia antropologii. Zarys antropologii teoretycznej odniósł się do teoretycznych konsekwencji zastosowań metod statystycznych w antropologii, etnologii, slawistyce,