2335501925

Andrzej Malinowski - Antropologia poznańska XX wieku 49

Andrzej Malinowski - Antropologia poznańska XX wieku 49

Jan Czekanowski (1882 -1965)

Jan Czekanowski, największy polski antropolog, urodził się dnia 6 października 1882 r. w Głuchowie, w powiecie grójeckim, w rodzinie ziemiańskiej jako syn Wincentego i Amelii. Ojciec Jana był powstańcem styczniowym. Po okresie nauczania domowego, od III klasy, uczęszczał do szkoły Wojciecha Górskiego w Warszawie, jedynej szkoły, w której nauczano w języku polskim. W 1898 r. przeniósł się do rosyjskiego gimnazjum w Libawie na Łotwie, uzyskując w 1901 r. maturę. Tradycje rodzinne zachęcały go do podróżowania i poznawania rozległych przestrzeni Rosji. Zachęcał go do tego starszy brat Stanisław, który studiował w Dorpacie, stryj Michał, profesor matematyki w St. Petersburgu, a zwłaszcza relacje o stryjecznym dziadku Aleksandrze, który jako zesłaniec wsławił się badaniami Syberii. Sądził, że służba wojskowa zapewni mu poznanie Rosji. Jako jednoroczny ochotnik służył w libawskiej artylerii fortecznej. Jako Polak popadł jednak w niełaskę dowódcy ppłk. Manikowskiego. Ten zruszczony Polak pragnął go rusyfikować, co stanowiło podłoże konfliktu zakończonego zwolnieniem się Jana po trzech miesiącach na podstawie zaświadczenia lekarskiego o niezdolności do dalszej służby. W 1902 r. wyjechał na studia do Zurychu, które ukończył w 1906 r., gdy obronił pracę pt. „Untersu-chungen neben das Verhaltnis der Kopfmasse zu den Schadelmassen” ogłoszonej w „Archiv fur Antropologie” w 1907 r. Antropologię studiował pod kierunkiem znakomitego R. Martina, anatomię u G. Ruggego, matematykę u H. Burchardta. Poświęcał się też studiom orientalistycznym. W 1907 r. podjął pracę w Berlinie u znakomitego etnologa prof. Feliksa von Luschana w Królewskim Muzeum Etnologii w dziale afrykanistyki. Luschan w stosunku do asystentów był bardzo wymagający. Czekanowski jednakże był dobrze oceniany, wobec czego zezwolono mu na planowanie i współorganizowanie wielkiej ekspedycji naukowej do Afryki Środkowej. Muzealnej ekspedycji patronował Książę Meklemburski Adolf Fryderyk, czynny uczestnik tej wyprawy. W latach 1907-09 badano ludność w dorzeczu Nilu i Konga. Czekanowski dokonywał obserwacji i pomiarów ludności tego obszaru. Udokumentował sprawność fizyczną młodzieży męskiej plemienia Watusi, która w skoku wzwyż pokonywała w tradycyjnym stylu wysokość 2 m. Opisywał też to, że młodzież tę uczono historii sięgającej 25 pokoleń wstecz. Jako pierwszy mierzył i zdejmował gipsowe odlewy pigmejskich twarzy. Zebrał wspaniałe kolekcje dla Muzeum w Berlinie, które zostały zniszczone w czasie działań wojennych. Pozostało jednak opracowanie, które Czekanowskiemu zajęło sporo lat pracy, a które stało się klasyką afrykanistyczną w piśmiennictwie światowym - 5 tomów