2711905823

244 Andrzej Ber

względu na różnorodność datowanego składu skalnego) i dlatego zarzuconej od lat zarówno w Europie jak i na świecie - do oznaczenia wieku glin zwałowych i osadów fluwioglacjalnych, pozostawia problem rozpatrywany przez autora nie tylko jako nieudokumentowany, ale i nierozstrzygnięty. Przyczyny niestosowania od lat badań termoluminescencyjnych glin lodowcowych wydają się być znane autorowi, który w pracy (Banaszuk, 2001) podaje nazwiska niektórych polskich wykonawców badań nie kryjących ułomności stosowanej metody (Pazdur i Bluszcz, 1987; Bluszcz, 2000). Należy tu jeszcze dodać nazwiska badaczy, którzy początkowo stosowali metodę TL, a następnie wycofali się z jej stosowania (Hutt i Smirnov, 1983; Gajgalas i inni, 1986; Hutt i Jack, 1989), a stali są prekursorami metody OSL, o której poniżej. Można także podać wiele przykładów błędnych datowań metodą TL komentowanych w licznych pracach przez W. Stankowskiego i innych.

Po latach stosowania metody TL w Polsce i na świecie do oznaczania wieku glin zwałowych i osadów fluwioglacjalnych można tylko stwierdzić, że oprócz niedopracowanej metodyki „wyzerowania” badanego różnorodnego osadu, otrzymane tą metodą wyniki nie były przeważnie zbieżne z pozycją stratygraficzną występujących niżej i wyżej osadów, ustaloną na podstawie oznaczeń wieku innymi metodami, a także nie były zbieżne z wynikami innych analiz. Negatywnym przykładem wyników datowań TL osadów morenowych i międzymorenowych mogą być: zapewne znany autorowi profil Dobrzyniewo Duże z okolic Białegostoku (Fedorowicz i inni, 1995) orazŁążyn (Wysota i inni, 2000). Autorzy tej ostatniej pracy wyciągnęli następujący wniosek (s. 132): „Ali this problems confirm our earlier suggestions that diamicton should not be dated by means of the TL method”.

W pracach związanych z realizacją Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 w związku z licznymi błędnymi wynikami datowań TL glin zwałowych i osadów fluwioglacjalnych w profilach wierceń badawczych, metoda TL wobec tych osadów nie jest stosowana od 1996 r. Nadal zaleca się stosowanie metody TL. ale do oznaczania wieku lessów oraz osadów piaszczystych, przede wszystkim wydmowych, również jeziornych, morskich i rzecznych (Metodyka..., 1999).

Do oznaczania wieku osadów piaszczystych, mulkowych i ilastych różnej genezy (ale nie glin lodowcowych) w ostatnich latach zaczęto natomiast stosować z powodzeniem modyfikację metody TL, tzw. metodę OSL (optically stimulated luminescen-ce), razem z metodami ^,JC i ESR (elektronowy rezonans paramagnetyczny) do oznaczania wieku osadów organicznych i fauny (Gajgalas, 2000; Gajgalas i Hiitt, 1996). Obiecujące i wiarygodne wyniki datowań osadów piaszczystych i organicznych z Litwy metodami OSL i ^IJC przytoczyłem w pracy z 2000 r. (Ber, 2000). Nadal natomiast nie ma i prawdopodobnie nie będzie wiarygodnej metody datowania glin zwałowych i osadów fluwioglacjalnych.

Dlatego udokumentowanie, a następnie udowodnienie tezy postawione przez autora, o większym w północno-wschodniej Polsce zasięgu lądolodu ostatniego zlodowacenia, powinno w przyszłości polegać nie na wykonywaniu dalszych ba.dań metodą termoluminescencyjną (TL), lecz na odrzuceniu wyników datow<ń ;glin