2910489560

151

Recenzje

ne, ale tylko te, które mają charakter cytatu bądź są quasi-cytatami, czyli w niewielkim tylko stopniu różnią się od tych poświadczonych w' tekście biblijnym — ogółem 98 jednostek. Poza głównym zainteresowaniem autora pozostają te frazeologizmy biblijne, które mają charakter parafrazy, czyli „jednostki ekwiwalentne semantycznie w stosunku do wzorca biblijnego, lecz różniące się w zakresie doboru poszczególnych jego komponentów, amplifikujące lub skracające pod względem syntakty-cznym tekst wyjściowy” (s. 31). Na końcu pracy zamieszczone zostały trzy rodzaje indeksów: indeks omówionych frazeologizmów, indeks przytoczonych frazę-ologizmów, indeks utrwalonych frazeologizmów, które pozwalają bliżej poznać zasady doboru, jakimi kierował się autor. Jednakże mimo, wydawać by się mogło, czytelnych kryteriów, wątpliwości pozostają. Na przykład poza swoim korpusem pozostawia autor frazę: „twoja mowa cię zdradza”, umieszczając ją w' indeksie utrwalonych, ale nie omawianych frazeologizmów, ale dlaczego? Wszak nie jest to parafraza, lecz — nawet jeśli nie cytat, to z pewnością quasi-cyiat (por. w Biblii Tysiąclecia: „wszak zdradza cię i twoja mowa" MT 26,73), a te autor — zgodnie z założeniami — brał pod uwagę. „Dla określenia swoistości zasobu konstrukcji rodzimych przyjęta została także płaszczyzna porównawcza, polegająca na jego konfrontacji z analogicznym korpusem biblizmów' języka czeskiego i rosyjskiego” (s. 8).

Odniesienia do języka czeskiego i rosyjskiego pozwalają autorowi na określenie, w jakim stopniu frazeologia biblijna ma charakter uniwersalny, a w jakim stanowi specyfikę języka tłumaczonego. Nasuwającym się w trakcie lektury monografii pytaniem jest — dlaczego poświadczenia z języków czeskiego i rosyjskiego nie są konsekwentne i w odniesieniu do wielu haseł ich brakuje, np. „dar Boży, dziecko (dzieci) Boże, gwiazda zaranna (poranna), jaskinia zbójców, kamień młyński na szyi, boże boleści”, itd.?

Głównym trzonem pracy jest analityczno-mate-riałowy rozdział trzeci, zatytułowany Prezentacja i analiza materiału, zawierający 98 artykułów’ hasłowych, czyli tyle, ile stanowi zbiór wybranych przez autora związków frazeologicznych. Wszystkie artykuły hasłowe mają tę samą budowę. Najistotniejszym elementem w strukturze hasła — oprócz lokalizacji, wykazu ekwiwalentów tekstowych frazeologizmów’ — jest „analiza formalna i semantyczna ogółu wariantów tekstowych, obejmująca: a) usytuowanie danej jednostki w kontekście biblijnym (teologicznym, egzegetycznym); b) wskazanie na relację z tekstami źródłowymi CI~X, LXX, TgNT, Wig); c) opis głównych ekwiwalentów (wariantów') w' tłumaczeniach polskich; d) wskazanie na stan, rodzaj poświadczeń oraz status formalno-znacze-niowy poszczególnych jednostek w obrębie leksykografii ogólnej języka polskiego; e) porównanie z odnośnym zasobem frazeologizmów języka czeskiego i rosyjskiego” (s. 40-41). Przyjęty przez autora, a następnie prawie konsekwentnie realizowany i wypełniany wzorzec hasła jest bardzo przemyślany, uporządkowany, zawierający te wszystkie elementy, które wyznaczają przedstawione wcześniej cele pracy. Mam tylko jedną uw agę natury zupełnie technicznej — sądzę, że przy prezentowaniu form tekstowych mało czytelne jest oddzielenie lokalizacji biblijnych od skrótów' nazw- przekładów biblijnych, w których one wystąpiły. Można było zastosować bardziej przejrzystą postać zapisu.

Na s. 280-302 znajdujemy podsumowanie i konkluzje, gdzie autor zbiera, porządkuje i w^r przejrzysty sposób — za pomocą tabel — prezentuje wnioski wypływające z analizy jednostkowych haseł frazeologicznych. Zagadnienia, które autor w tej części pracy syntetyzuje, odpowiadają budowie artykułu hasłowego i dotyczą: 1) udziału poszczególnych przekładów biblijnych w procesie współtworzenia i utrwalania tego rodzaju zasobu frazeologizmów polszczyzny; 2) rodzaju odniesienia do określonych jednostek tekstów kanonicznych; 3) wyboru ich rodzimych ekwiwalentów i przyjętych technik trans-lacyjnych; 4) porównań zasobu utrwalonych form polskich z analogicznym korpusem języka czeskiego i rosyjskiego; 5) stanu i rodzaju ich poświadczeń w wybranych opracowaniach leksykografii ogólnej; 6) ewolucji formalnej i semantycznej omawianej grupy konstrukcji w historii języka polskiego.

Całość pracy zamykają: bibliografia oraz indeksy. Bibliografia, na którą składają się zarówno prace cytowane jak i tematycznie związane z tematem, jest niezwykle bogata — liczy 346 pozycji i obejmuje m in. ogólne i teoretyczne opracowania z zakresu frazeologii, biblistyki i teologii.

Frazeologia biblijna w języku polskim ma swoje niezaprzeczalnie dodatnie strony, którymi — poza oczywistą przydatnością i wypełnieniem braku w dotychczasowej literaturze — są także: staranność metodologiczna (praca może być wzorcową,