2910489718

44

Esej

firmy jest zysk, dla około zaś 40% zysk maksymalny, któremu muszą być podporządkowane wszystkie inne cele. Z grupy tej ponad 94% respondentów' chce w jak najkrótszym czasie uzyskać bardzo wysoki standard życia, a dobrobyt materialny wymieniany jest przez nich na pierwszym miejscu spośród wartości, do których w^farto dążyć (zarówno obecnie, jak i w przyszłości). Normy moralne są dla nich sprawą czysto subiektywną, prywatną danej osoby”.

Dobrych przykładów dostarcza obserwacja praktyk religijnych, np. Pierwszej Komunii. Doznania duchowe (zjednoczenie z Bogiem) pod wpływem mechanizmów rynkowych reklamy (wpływa ona na obyczaje) sprawia, iż to głębokie przeżycie stanowi pretekst do szeroko rozumianej konsumpcji. „Co dostaniesz?”, „Ile ci dali?” — to pytania, które najczęściej zadawane są przez dzieci i dzieciom... idącym do Pierwszej Komunii, lak w'ięc wartości religijne i duchowe, sytuowane na szczycie w^r teorii Schelera, ustępują miejsca hedonistycznym i utylitarnym.

Podobnie jest z ideami olimpijskimi, które mniej lub bardziej jawnie zostają zdominowane, a następnie wypierane przez dążenie do komercyjnego sukcesu. Preferowane są sporty i formy rekreacji wymagające dużych nakładów' finansowych, budowania specjalnych, kosztownych obiektów, używania skomplikowanego sprzętu. Młodzież dostosowuje się do oczekiwań otoczenia, wybór klas o profilu sportowym, uzasadnia — „sport to dobra inwestycja”, „na uprawianiu sportu można zarobić”, „sukcesy sportowe ustawiają życie”.

Konsumpcjonizm współczesny wydaje się być czymś więcej niż modyfikacją hedonizmu i utyli-taryzmu. Konsument żyjący w społeczeństwie konsumpcyjnym zdecydowanie różni się od konsumentów ze wszystkich istniejących dotąd społeczeństw, nie tylko bowiem nie potrafi oddzielić życia od konsumpcji, ale nawet zdaje się nie odczuwać takiej potrzeby.

Konsumeryzm, konsumizm to według słów Jana Pawła II (Centesimus i4nntts): „zjawisko odwołujące się bezpośrednio do instynktów' człowieka, prowadzące do wytworzenia u niego nawyków' konsumpcyjnych i konsumpcyjnego stylu życia, w^r którym potrzeby rzeczywiste trudno odróżnić od potrzeb sztucznie stwarzanych, przeszkadzających kształtowaniu się dojrzałej osobowości”. Dalej dodaje „Człowiek opanowany pragnieniem posiadania i używania, bardziej aniżeli bycia i wzrastania, zużywa w nadmiarze, w^r sposób rabunkowy, chaotyczny zasoby ziemi”.

Zdolność do jak najw iększej konsumpcji staje się wartością decydującą o miejscu w^f hierarchii społecznej. Zmorą wychowawców od przedszkola poczynając jest licytacja: „ tata kupi mi...”, „a ja będę miała”; zwrot „stać cię na więcej” rozumiany jest w' języku reklamy i oznacza konsumpcyjną aktywność, otwartość na nowe, silniejsze doznania.

Etos konsumpcyjny przejawia się niemal w każdej dziedzinie życia — w' budowaniu i urządzaniu domów, zakładaniu i pielęgnowaniu ogrodów, zdobywaniu szczytów', ba, naw^ret pielgrzymowaniu do miejsc kultu, kolekcjonowaniu funkcji i stanow-isk społecznych. Jednym słowem wszelkiej aktywności, w' której nie cel, a droga (działanie, ruch, gromadzenie, now^re wrażenia) są w^rażne. W etosie konsumpcyjnym regułą jest wysuwania swojego „ja”, chęć przedstawienia siebie, promowanie sw^fojej osoby, a nie poglądów' (liczne przykłady z kampanii wyborczych).

Konsumpcyjne podejście widać w' relacjach najbardziej osobistych; raport „Polityki” zatytułowany Kocha, lubi, kalkuluje wskazuje, iż zjawisko tzw. „miłości współbieżnej” i „stosunku czystego” (terminy te wprowadził Anthony Giddens) nie stanowi w Polsce bynajmniej marginesu. Giddens definiuje pojęcie „czystego stosunku”, zaznaczając, iż. nie ma ono nic wspólnego z czystością seksualną, odnosi się do sytuacji „w której zawiązuje się stosunek społeczny gwoli jego samego, w' imię tego, co da się od partnera uzyskać w jego ramach...” Etos konsumpcyjny z góry neguje nie tylko spotkanie czy dialog, ale nawet jego wartość. Realizujący go niczego nie chcą wybierać, bowiem jak stwierdza J. Tischner: „Wybranie oznacza, że wybierający gotów jest słuchać, a słuchać, to przenieść siebie w sytuację, w' której znajduje się mówiący. Dzięki takiej wymianie miejsc i punktów widzenia może zaistnieć rozumienie i porozumienie. Oczywiście, nie byłoby wyboru ani wymiany miejsc, gdyby nie było wzajemnego uznania wartości: wybierając uznaję, że drugi jest dla mnie wartością” — a etosowy konsument uznaje, że sam dla siebie jest wartością i to najwyższą.

Antonina Sebesta