�ż




leżności od tego, czy udało mu się zasłużyć na pochwałę ojca. Ludziom takim często doskonale układa się ich kariera społeczna. Są sumienni, godni zaufania, gorliwi �" jeśli potrafią kierować się stworzonym przez siebie wizerunkiem ojca. Natomiast w stosunkach z kobietami są pełni rezerwy i trzymają się od nich z daleka. Kobieta nie ma dla nich zasadniczego znaczenia; traktują ją zazwyczaj z lekką pogardą, często maskowaną przez okazywanie ojcowskiego zainteresowania mnłą dziewczynką. Początkowo mężczyzna taki może wywrzeć na kobiecie pewne wrażenie swoją męskością, jednak z czasem rozczarowuje ją coraz bardziej - gdy np. kobieta, którą poślubił, odkrywa, że przypadła jej drugorzędna rola wobec pierwszoplanowego uczucia do postaci ojca, dominującej nieustannie w życiu męża; może się jednak zdarzyć, że i żonie nie udało się wyzwolić ze swego przywiązania do ojca, a wtedy czuje się szczęśliwa z mężem, który traktuje ją jak rozkapryszone dziecko.
Bardziej skomplikowany jest rodzaj zaburzenia neurotycznego w miłości, kiedy stosunki między rodzicami kształtują się jeszcze inaczej: rodzice nic kochają się nawzajem, są jednak zbyt opanowani, aby się kłócić lub okazywać niezadowolenie. Zarazem jednakich wzajemna obcość sprawia, że i w stosunku do dzieci brak im spontaniczności uczuć. Mała dziewczynka żyje wtedy w atmosferze �śpoprawnych” form, które nigdy nie pozwalają na bliski kontakt ani z ojcem, ani z matką, wobec czego staje się zakłopotana i wylękniona. Nigdy nie jest pewna, co jej rodzice myślą i czują; w atmosferze stale tkwi coś nieznanego, tajemniczego. Dziewczynka wycofuje się więc w swój własny świat, marzy na jawie, oddala się od wszystkiego i potem w swoich stosunkach uczuciowych wykazuje nadal te same cechy.
Co więcej, to zamknięcie się w sobie rozwija w niej silny niepokój, uczucie braku jakiejś trwałej podstawy w życiu, i często prowadzi do skłonności masochistycznych jako jedynego sposobu zaznania silnego podniecenia. Tego rodzaju kobiety często wolałyby, aby ich mąż zrobił scenę czy zaczął krzyczeć, zamiast zachowywać się rozsądnie i normalnie, gdyż uwolniłoby to je przynajmniej od ciężaru napięcia i lęku; nierzadko nieświadomie prowokują tukic zachowanie mężów, aby położyć kros zadręczającemu je stanowi uczuciowej neutralności.
Poniżej opisuję inne często występujące formy irracjonalnej miłości, nie wnikam jednak w analizę specyficznych czynników w okresie rozwoju dziecka, które leżą u ich podstaw.
Dość często spotykaną i doznawaną formą pseudomiło-ści (najczęściej przedstawianą w filmach i powieściach jako �świelka miłość”) jest miłość bałwochwalcza. Jeżeli człowiek nie osiągnął poziomu, na którym dochodzi się do zrozumienia własnej tożsamości, własnego ja - poprzez produktywny rozwój swoich sił - skłania się wówczas do �śbałwochwalczego uwielbiania” ukochanej osoby. Pozbywa się on swoich własnych mocy i przerzuca je na ukochaną osobę, którą czci jakosummum bonum, sprawcę wszelkiej miłości, wszelkiego światła i wszelkiej szczęśliwości. Pozbawia się wtedy poczucia siły i zamiast się odnajdywać, zatraca się w ukochanej osobie. Ponieważ nikt nic może na dłuższą metę utrzymać się na piedestale wzniesionym przez bałwochwalczego czciciela, pojawia się nieuchronnie rozczarowanie i aby temu zaradzić, poszukuje się nowego bożyszcza, czasami powtarzając to bez końca. Cechą charakterystyczną takiej bałwochwalczej miłości jest jej nagłość i gwałtowność w początkowym momencie. Tę bałwochwalczą miłość często opisuje się jako prawdziwą wielką miłość; ale choć ma ona przedstawiać siłę i głębię uczucia, demonstruje jedynie głód i rozpacz ubóstwiającego. Nie trzeba chyba mówić, że nierzadko się zdarza, że dwoje ludzi zapała do siebie takim samym bałwochwalczym uczuciem, które czasem, w krańcowych przypadkach, przedstawia obraz/b/iea deux.
Inną formą pscudomilości jest uczucie, które by można nazwać �śmiłością sentymentalną”. Jej istota polega na tym, że miłość taką odczuwa się jedynie w sferze fantazji, a nie w. bezpośrednim stosunku do realnie istniejącego człowieka. Najbardziej rozpowszechnioną fonną tego rodzaju uczucia jest zastępcze zadowolenie miłosne odczuwane przez pożeraczy filmów, romansów i sentymentalnych piosenek. Wszystkie nie zrealizowane pragnienia miłości, zespo-
101