WYKA
AD 7 14,4,12
T : METODY ROZMNAŻANIA PTACTWA DOMOWEGO.
Właściwy dobór ptaków do rozpłodu i odpowiednie zestawienie stad reprodukcyjnej
w bardzo dużym stopniudecyduje o opłacalności drobiarskiej.
szczególnie duże znaczenie na wybór samców gdyż jeden samiec w zależności od
gatunku pokrywa od kilku do kilkunastu samic.
Wyeliminowanie z dalszego chowu samców o slabej kondycji rozpłodowej
przyczynia się do poprawy wskaz
ników rozrodczych w stadzie.
Zdolność reprodukcyjna samców zależy od :
* stanu zdrowia
staranne brakowanie pod tym względem ---> eliminuje się ze stada osobniki słabe i
wykazujące objawy chorobowe.
* masy ciała
samce zatuczane są złymi reproduktorami, zbyt ciężkie kryją niechętnie ---> często
występuje u nich powiększenie poduszek na stopach. wywołuje stan zapalny i rany.
* aktywności płciowej
u niektórych osobników obniżony popęd płciowy i niechęć do kopulacji --->
nieszczególnie u indykow.
Rozmnażanie ptaków domowych odbywa się pod częściową kontrolną lub całkowita
kontrolą człowieka. Jest ono wynikiem krycia naturalnego lub sztucznego
unasienniania.
KRYCIE NATURALNE :
Do układu rozrodczego samicy wprowadzane jest nasienie samców przez ich narząd
rozrodczy. Liczba kopulacji jest uzależniona od popedu płciowego.
U samic popęd wyraża się tzw. ODRUCHEM TOLERANCYJNYM ( przysiadanie,
wznoszenie ogona do góry i nicowanie kloaki uzewnętrzniajacymi końcowy odcinek
jajowodu ).
U drobiu czas trwania kopulacji zależy od gatunku ptaka, a także od stopnia
pobudzenia płciowego.
Wyróżnia się kilka sposobów krycia naturalnego :
1) krycie haremowe
występuje w fermach zarodowych w stadkach selekcyjnych. Polega na tym, ze
jednego samca przydziela sie w sezonie rozpłodowym do określonej grupy samic.
przy tym sposobie znane jest obustronne pochodzenie ptaków ( gniazda zatrzaskowe)
Samiec i samice oznakowane.
samice mają znaczki na skrzydłach kazdy charakterystyczny dla danej kury tzw.
znakowanie skrzydlowe, a samce numerki danego stadka haremowego.
2) krycie wolne
tzw. masowe. Utrzymuje się odpowiednią ilość samców razem z samicami.
dobór par nie jest kontrolowany i jest niezależny od hodowcy.
ustalenie pochodzenia potomstwa jest niemożliwy
stosowany w fermach II stopnia i rodzicielskich
3) kojarzenie wielokrotne
do jednego stadka w ciagu tego samego sezonu rozrodczego, wprowadza się kolejno
kilka kogutów.
Samce są wpuszczane co pewien okres czasu poprzez wymiane osobnika.
4) krycie dozorowane
tzw. z ręki. Polega na dobieraniu dla kazdej samicy odpowiedniego samca.
Umożliwia rejestrację daty krycia.
Samice utrzymywane są w jednym stadzie, a samce w klatkach i dopuszcza sie do
nich samice w terminach zaplanowanych przez hodowcę
Sposób zalecany tylko do ptaków nie wymagających wcześniejszego zestawienia
przed sezonem rozpłodowym w celu przyzwyczajania partnerów.
SZTUCZNE UNASIENNIANIE :
W tym systemie rozmnażania pobrane nasienie od samców wprowadzone jest do
układu rozrodczego samicy za pomocą pipet inseminacyjnych.
W przeciwieństwie do ssaków plemniki ptaków zachowują zdolność do zapłodnienia
komórki jajowej przez okres od kilkunastu do kilkudziesieciu dni.
W praktyce sztuczne unasiennienie rozwinęło sie przede wszystkim do hodowli
indyków i kur.
Obecnie znajduje sie coraz szersze zastosowanie w hodowli perlic i kaczek, a w
mniejszym stopniu gęsi.
Można też sztucznie unasienniać bażanty i gołębie.
Stosowanie sztucznego unasienniania moze wynikać z róznych przyczyn :
1) hodowlanych
2) technologicznych
3) ekonomicznych
4) ogólnobiologicznych
ad.1) ASPEKT HODOWLANY
Sztuczne unasiennianie znajduje zastosowanie przede wszystkim w hodowli
indyków.
Selekcja indyków w kierunku poszerzania klatki piersiowej doprowadziła do
zwiekszenia ich masy ciała.
Są to przyczyny uniemożliwiające właściwy przebieg krycia naturalnego, mimo
prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego samca i samicy.
w tym systemie uzyskanie zapłodninenia większego niż 90% nie przedstawia
trudności i jest w pełni zadawalające zarówno z hodowlanego jak i z ekonomicznego
punktu widzenia.
Sztuczne unasiennianie w hodowli kur i indyków stosuje się już od ponad 40 lat w
krajach takich jak :
- Wielka Brytania
- USA
- Holandia
- kraje dawnego ZSRR
- Węgry
- była Czechosłowacja
- Izrael
W rozmnażaniu kaczek pekin i kaczek piz
mowych wobec na ogół dużej nieśności i
wysokich wskaz
ników zapłodnienia jaj i wylęgowości piskląt nie ma potrzeby
wprowadzania sztucznego unasiennienia w szerokim zakresie.
Jednak w krzyżowaniu miedzygatunkowym metoda ta przynosi pozytywne rezultaty.
Tuszki mieszańców odznaczają sie małą zawartością tłuszczu i bardzo dobrymi
walorami smakowymi mięsa.
W celu uzyskania mieszanców stosuje się krycie naturalne przy czym procent
zapłodnienia jest niski ( 25 - 55% ).
Sztuczne unasiennienie gęsi w praktyce hodowlanej jest stosowane w ograniczonym
zakresie.
Niezależnie od wymienionych zastosowań sztucznego unasiennienia ważną korzyścia
wynikajacą z jego stosowania jest rozszerzenie stosunku płci w porównaniu z
kryciem naturalnym przez zwiększenie liczby samic.
STOSUNEK LICZBOWY SAMCÓW DO SAMIC :
Krycie naturalne Krycie sztuczne
Kury nieśne 1 : 10 - 15 1 : 100 - maksymalnie 300
Kury mięsne 1 : 8 - 10 1 do 100
Indyki 1 : 8 - 10 dotyczy tylko 1 do 40
indyków lekkich
Kaczki piżmowe 1 : 3 - 6 1 do 30
Kaczki i gęsi 1 : 3 - 6 1 do 20
Możliwość zmniejszenia liczby samców daje :
* równoczesne szanse wyboru najlepszych osobników ---> zwiększenie wyników
ekonomicznych, znaczenie w doskonaleniu genetycznym
* umozliwia ich intensywniejszą selekcję i przyspiesza postęp hodowlany
* daje szanse oceny zdolności rozpłodowej samców na podstawie cech nasienia i
pozwala zwiększyć dokładność oceny wartości hodowlanej na podstawie potomstwa
* możliwość użycia tych samych samców do kojarzenia z wieloma grupami samic
różnych ras i lini
ad.2) ASPEKT TECHNOLOGICZNY
W nowoczesnych systemach technologicznych początkowo kury, a obecnie coraz
częściej indyki są utrzymywane w KLATKACH.
Samice i samce utrzymywane osobno w związku z czym ich rozmnażanie jest
mozliwe tylko przy zastosowaniu sztucznego unasienniania.
Utrzymywane w klatkach kur hodowlanych kierunku nieśnego jest konieczne ze
względu na potrzebę selekcjonowania tych ptaków m.in. pod względem
dostosowania do tego sposobu utrzymywania.
ad.4) ASPEKT OGÓLNOUŻYTKOWY
Nasienie samców ptaków domowych mozna przechowywać w stanie zamrożonym w
temperaturze - 190 stopni Celsjusza.
Jednakże zdolność zapłodniająca plemników ulega pewnemu zmniejszeniu co
ogranicza stosowanie tej metody w praktyce hodowlanej na dużą skalę.
Mrozenie nasienia umożliwia :
- międzynarodową wymianę genów
- tworzenie tzw. banków nasienia
- mrozenie nasienia samców ginących ras ptaków domowych
- a takze wymierajacych ptaków dzikich czy też zyjących w niewielkich populacjach
w ogrodach zoologicznych
Techniki pobrania nasienia :
Uzyskiwanie nasienia nie przedstawia obecnie wiekszych trudności. Posługujemy się
3 metodami :
1) Metoda Burrowsa i Quinna
polega na wywoływaniu u samców odruchu erekcji i ejakulacji przez masaż
bocznych okolic kloaki i podbrzusza ptaków. Metodę tę można stosować u bazantów.
Wskazane jest przyzwyczajanie ptaków do osób uczestniących oraz sposobów
postępowania podczas pobierania nasienia, a takze do miejsca w którym dokonuje się
zabiegu.
Zmiana choćby jedneg z tych czynników moze wpłynąć na sposób reakcji ptaka na
masaż.
2) Metoda stymulująca samca przez samicę
Sprawdza sie do wykorzystania naturalnych odruchów samca w czasie aktu krycia, tj.
pobudzenia płciowego samców wywołanego na ogół widokiem samicy wykonującej
odruch tolerancji.
3) Elektroejakulacja
polega na wywołaniu ejakulacji pod wpływem impulsu prądu elektrycznego.
Metoda ta jest stosowana u samców słabo reagujących na zabiegi masowania.
Pobieranie nasienia zależy od przyjętych sposobów postepowania można dokonywać
z udziałem dwóch lub trzech osób tj. pobierającego nasienia i pomocników.
Właściwości nasienia i procedury postępowania :
Spośród róznych biologicznych własciwościach nasienia wykorzystywanych w
sztucznym unasiennianiu so najistotniejszych należa :
- objetość
- koncentracja masienia w ejakulacie
Ilość i jakość masienia zależą od :
- gatunku ptaków
- wieku
- zdrowia
- zastosowanej metody
- umiejętności postępowania z ptakami podczas pobierania
- ilości i natężenia światła
- żywienie
- warunki utrzymania
Objętość ejakulatów oraz koncentracja plemników :
Gatunek Objętość ( ml ) Koncentracja ( mln / m3 )
od - do średnio od - do średnio
koguty nieśne 0,3 - 1,0 0,5 1,5 - 3,0 2,5
koguty mięsne 0,5 - 1,5 0,8 2,5 - 4,5 3,0
indory 0,2 - 0,5 0,4 6,0 - 12,0 8,0
kaczory Pekin 0,2 - 0,8 0,3 2,0 - 12,0 5,0
kaczory Piżmowe 0,5 - 1,5 1,0 0,8 - 6,0 3,0
gąsiory 0,1 - 0,6 0,3 0,1 - 0,5 0,25
Dojrzałość płciowa uzyskują w wieku :
* koguty ---> 4 - 5 m-cy
* indory i kaczory ---> 6 - 7 m-cy
* gasiory ---> 7 - 8 m-cy
Od samców tych gatunków mozna nasienie dwa, trzy razy w tygodniu pobrać.
Unasiennianie moze być dokonywane nasieniem nie rozrzedzonym lub po jego
rozrzedzeniu.
Rozrzedzać w stosunku ---> 1 : 1
1 : 4
Rozrzedzalniki :
- biologiczne
- chemiczne
- biologiczno - chemiczne
Rozrzedzanie nasienia ma coraz większe znaczenie :
- umożliwia dokładniejsze dozowania małymi dawkami nasienia
- wydłuża zdolność przeżywalności nasienia
Rozrzedzanie nasienia należy przeprowadzać natychmiast po jego rozrzedzeniu.
Przechowywanie nasienia rozrzedzonego kogutów do 48 h w temperaturze 5 stopni
Celsjusza, zachowuje zdolność zapładniajacą wynoszącą około 90%.
Samice unanienniać należy nasieniem świeżym wykorzystywanym w świeżym
wykorzystaniem w możliwie jak najkrótszym czasie. Od pobrania najlepiej do 30
minut - 60 minut.
Samice należy unasienniać po zniesieniu jaj.
W celu zapewnienia dobrych wyników unasiania przyjmuje się, ze w dawce powinno
znajdować sie 100 mln plemników.
Na ogół unasiennia się samice :
* kury ---> co 7 dni
* indyczki ---> co 7 - 14 dni
* gęsi i koczki ---> co 5 dni
Objętość dawki zależna jest od koncentracji plemników w nasieniu.
Dawki wynosza najczęściej :
* u kur ---> 0,03 - 0,04 ml
* u indyczek ---> 0,02 - 0,025 ml
* u kaczek ---> 0,05 - 0,1 ml