Wykład 1 14.10.12
T: Hipoterapia - definicja, podział, przeciwskazania.
Hipoterapia jest jedną z form rehabilitacji wieloprofilowej. Jej uniwersalnośc polega na
jadnoczesnym oddziaływaniu ruchowym, zmysłowym, psychicznym i społecznym.
Według PTHip hipoterapia to ogół zabiegów terapeutycznych, do których wykorzystywany jest koń
Wyróżnia sie następujące formy hipoterapii :
1) terapia ruchowa konia
2) fizjoterapia na koniu
3) psychopedagogiczna jazda konna i wożerka
4) terapia kontaktu z koniem
ad.1.
terapeutyczna jazda konna. Pacjent biernie poddawany jest ruchom konia, nie wykonuje żadnych
cwiczeń.
ad.2.
oprócz pierwszej terapii obejmuje gimnastykę leczniczą wykonywaną przez pacjenta na koniu
idącym stępem.
Wyróżniamy dwa modele fizjoterapii :
* model neurofizjologiczny ---> w którym najważniejsze jest prawidłowa pozycja, prawidłowy
ruch, ich jakość (odpowiedni dla pacjentow młodszych).
* model funkcjonalny ---> gdzie najważniejsza jest funkcja, a prawidłowość pozycji i ruch
postrzegane jest drogoplanowo (dla pacjentów powyżej 5 roku życia).
Ćwiczenia zawsze dobierane są indywidualnie, przez wykwalifikowanego rehabilitanta.
ad.3.
zajęcia dla dzieci z różnymi zaburzeniami układu nerwowego :
- upośledzenie umysłowe
- zaburzeniami psychicznymi i emocjonalnymi
Zajęcia mogą odbywać się na koniu i przy koniu. Profil zajęć, w zależności od gatunku, powinien
być skonsultowany z:
- psychologiem
- psychiatrą
- pedagogiem socjalnym
ad.4.
w tej formie terapii jazda konna nie jest najistotniejszay elementem, ważniejszu jest kontakt
emocjonalny pacjenta z koniem i tym, co się wokół zwierzęcia dzieje.
Nie ma konieczności jazdy konnej i ćwiczeń na koniu. Pacjent przebywa w pobliżu konia,
obserwuje je, opiekuje się nimi.
Tarapia taka znajduje zastosowanie, gdy istnieją przeciwskazania do jazdy konnej oraz w terapii
zaburzeń psychicznych i emocjonalnych.
Obok hipoterapii, ale w ścisłym z nią związku funkcjonuje rekreacyjna i sportowa jazda konna osób
niepełnosprawnych, która również ma szereg aspektów terapeutycznych.
Cele i zadania hipoterapii :
Jazda konna zapewnia:
* poprawę zdrowia ---> kondycji fizjologicznej i psychicznej
* wzrost odporności i wydalności organizmu
* kodowanie prawidłowego wzorca ruchu miednicy
* normalizacja napięcia mięśniowego
* doskonalenie równowagi, koordynacji, orientacji w przestrzeni, poczucia rytmu
* zapobieganie wtórnym zniekształceniom, zagrażającym niektórym pacjentom
* dostarczania ciągłych bodz
ców i dopinguje do maksymalnego wysiłku
* relaks, radość, odprężenie, rozładowanie stresów i agresji
* rozwija samodzielność
* zwiększa poczucie własnej wartości
* kształtuje i rozwija osobowość
Dodatkowe walory hipoterapii :
* można stosunkowo łatwo dostosować do indywidualnych potrzeb i odpowiednio ją dozować
Wśród wskazań do prowadzenia hipoterapii najczęściej wymienia się :
- mózgowe porażenie dziecięce (Mpdz) ---> różne postaci
- stany po urazach czaszkowo-rdzeniowych
- nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD, ADD)
- autyzm
- Zespół Downa ---> obowiązkowe prześwietlenie RTG gornego odcinka szyjnego kręgosłupa
- przepukliny oponowo-rdzeniowe
- wady postawy i skoliozy niższego stopnia, do 20 stopni Coba
- wrodzone lub wykryte zniekształcenia kończyn, stany po amputacji
- stwardnienie rozsiane (SM)
- zanik mięśni, choroby mięśni
- wady narządów zmysłów
- zaburzenia emocjonalne
- niedostosowanie społeczne
Inne wskazania do hipoterapii :
- otyłość
- depresja
- uzależnienia
- patologie społeczne
Przeciwskazania bezwzględne, tzn. takie w przypadku których nie można prowadzić zajeć.
Należą do nich :
* nieprzezwyciężalny strach przed koniem
* silna reakcja alergiczna na sierść lub zapach zwierząt czy stajni
* brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym
* odklejanie siatkówki oka, wzmożone ciśnienie śródgałkowe
* pogorszenie stanu zdrowia w zespołach neurologicznych, po urazach czaszkowo-rdzeniowych,
ADHD, chorobach mięśni
* zwichniecie stawów biodrowych
Przeciwskazania bezwzględne czasowo, tj. takie, które wykluczają udział w zajęciach przez jakiś
czas. Należą do nich :
+ trwające stany zapalne i infekcje, gorączka
+ załamania i stany po złamaniach
+ stan po ataku padaczkowym
+ nie wygojone rany na powierzchni ciała w okolicach kończyn dolnych
+ SM w fazie ostrej
+ ostre zapalenia stawów
Przeciwskazania względne, tj. takie w których ostatecznie decyduje diagnoza specjalistyczna.
Należą tu m.in.:
- padaczka
- upośledzenie umsłowe w stopniu głebokim
- zaburzenia w mineralizacji kości ---> osteroporoza, łamliwość kości
- utrwalone silne deformacje i zniekształcenia
- przykurcze
- schorzenia ukladów krążenia
- zwyrodnienia kręgosłupa
Mogą występować przeciwskazania do wykonywania okreslonych ćwiczeń lub przyjmowania
określonych pozycji na koniu, bądz
też do określonej dziedziny hipoterapii.
Przykładowo przy występowaniu niestabilności szczytowo-obrotowej (często towarzyszacej
Zespołowi Downa), przeciwskazaniem jest jazda na koniu, ale dziecko może uczestniczyć w terapii
kontaktu z koniem.
Oddziaływanie na strefę ruchową :
Wzorzec ruchu miednicy konia idacego stępem jest bardzo zbliżony do wzorca ruchu miednicy
człowieka idącego na dwóch nogach zdrowych.
Boczne pochylenie : 5 cm
Boczne przesunięcie : 4 - 5 cm
Rotacja (w przód i tył) : 4 stopnie, czyli w sumie 8 stopni
To kluczowe odkrycie pozwoliło na wykorzystanie konia jako wzorca prawidłowego chodu dla
osób, u których jest on z różnych powodów zaburzonych.
Ruch konia jest z
ródłem impulsów w przód i w tył, w górę i w dół, z boku na bok oraz ruchów
rotacyjnych nastepujących po sobie w szybkim rytmicznym ciągu.
Hipoterapia szczególnie przydatna jest w ciężkich uszkodzeniach chodu z asymetrycznym
naprężeniem tułowia i kręgosłupa, przy pierwotnym naruszeniu symetrii postawy i ruchu oraz
zaburzeniach równowagi, szczególnie w przypadkach, gdy inne rodzaje rehabilitacji nie przynoszą
rezultatu.
Jazda na koniu idącym stępem stwarza osoba z zaburzeniami chodu, bądz
wogóle niechodzącym
możliwość "samodzielnego" przemieszczania się.
Inne oddziaływanie w sferze :
a) anatomiczno-funkcjonalnej :
* mobilizacja stawów i zwiekszenie zakresu ruchu
* rozciąga przykurcze mięśni, ścięgien i torebek stawowych
* wzmocnienie siły mieśni osłabionych
* poprawa funkcji układu krązenia
b) i neuromotorycznej :
- normalizacja napięcia mieśni
- torowanie i usuwanie wzorców prawidłowych (w tym: reakcji prostowania i reakcji
równoważonych oraz wzorca chodu)
- hamowanie nieprawidłowych wzorców postawy i ruchu
Oddziaływanie na sferę zmysłową :
Temperatura ciała konia jest przeciętnie o 10 stopni wyższa od temperatury czlowieka.
Ciepło oddziałuje na receptory czuciowe, a wraz z rytmicznymi ruchami wpływa istotnie na
rozluz
nienie mięśni pacjenta.
Ruch konia silnie pobudza do równowagi.
Poprzez receptory czuciowe i propioreceptory koń oddziałuje na zmysł dotyku ---> na czucie
powierzchowne i głębokie. Ruch jakiego doświadcza jez
dziec siedząc na koniu stymuluje zmysł
wzroku.
Do prawidłowego rozwoju człowieka niezbędny jest nie zaburzony przepływ bodz
ców i różnych
receptorów :
- wzrokowych
- słuchowych
-czuciowych
- proprioreceptorów ---> receptory w mięśniach i ścięgnach
- przedsionkowych ---> układ przedsionkowy - zmysł równowagi
Integracja sensoryczna :
* zmiana oporu
* ujmuje i patrze
* dotyk
Oddziaływanie na sferę psychiczna i społeczną :
Dla osób upośledzonych każda jazda konna i kontakt z koniem jest ogromnym przeżyciem.
W trakcie jazdy konnej pacjenci stają się równi z dziećmi zdrowymi, moga wykonywać te same
zadania co dzieci zdrowe, albo nawet mogą czyć się wyróżnione w odniesieniu do zdrowych
rówieśników, którzy nie siedzieli nigdy na koniu.
Koń jako zwierzę duże i z pozoru niezależne często wzbudza strach i respekt.
U pacjentów wzrasta :
- poczucie wiary we włąsne siły i pewność siebie
- bardziej otwarci w kontaktach z innymi ludz
mi
- odwaga w mówieniu
- samodzielność
- opiekuńczość
- odpowiedzialność
- koncentracja
- poprawia się samokontrola