Wykład 1 20.10.12
T : Podstawowe pojęcia ekonomii rolniczej.
Gospodarka paszowa, jej podział w gospodarstwie rolniczym.
Mierniki oceny produkcyjnej i ekonomicznej powierzchni paszowej w gospodarce.
PRODUKCJA
wytworzenie dóbr materialnych i usługzdolnych do zaspokojenia ludzkich potrzeb. Aby była
możliwa potrzebne są :
* czynniki ludzkie (praca)
* czynniki rzeczowe, materialne (środki produkcji)
PRACA
celowa i świadoma działalność człowieka przekształcająca dobra przyrody w celu zaspokajania
ludzkich potrzeb. Ma charakter :
+ produkcyjny ---> wytwarzanie dóbr materialnych
+ reprodukcyjny ---> wytworzenie usług
Do realizacji pracy potrzebna jest :
- siła robocza ---> zespół ludzi o odpowiednich kwalifikacjach
ŚRODKI PRODUKCJI
posługuje się człowiek w procesie produkcji. Dzielą się na :
^ przedmiot pracy ---> dobra ulegające przetworzeniu w procesie pracy. Zaliczamy do nich :
~ dobra przyrody (ziemia, bogactwa naturalne)
~ surowce (drewno, złom, buraki cukrowe itd.)
~ półfabrykanty (stal, deski, skóry, nasiona, pasze)
~ zwierzęta produkcyjne
^ środki pracy ---> urządzenia służące do przetwarzania przedmiotów pracy. Są to :
# budynki i budowle
# narzędzia, maszyny, siła pociągowa, silniki
# zwierzęta hodowlane, robocze
GOSPODARSTWO ROLNICZE
jednostka użytkująca ziemię i wytwarzajaca przy pomocy środków produkcji artykuły
żywnościowe, ewentualne surowce pochodzenia rolniczego dla przemysłu.
PRZEDSI
BIORSTWO ROLNICZE
gospodarstwo samodzielne, finansowo wytwarzające produkty na sprzedaż, posiadające osobowość
prawną.
Części składowe gospodarstwa rolniczego :
* ziemia ---> specyficzny środek produkcji
* pozostale środki produkcji
* siła robocza ---> zasoby pracy
 FORMY WA
ASNOŚCI I TYPY GOSPODARSTW ROLNICZYCH :
1) Gospodarstwa prywatne
tzw. indywidualne. Ziemia i wszystkie środki produkcji. Stanowią prywatną własność właściciela i
jego rodziny. Wyrózniamy tu 3 typy gospodarstwa :
+ gospodarstwa rodzinne
+ duże gospodarstwa rolnicze prywatne o powierzchni 50-100 ha, typu mieszanego rodzinno-
farmerskiego
+ duże gospodarstwa farmerskie o powierzchni kilkuset a nawet ponad 1000 ha.
Gospodarstwa prywatne oparte są na pracy siły najemnej.
Specyficzne gospodarstwa prywatne to gospodarstwa dzierżawione, spółki cywilne i z.o.o.
2) Gospodarstwa państwowe
gospodarstwa, w których ziemia i wszystkie środki produkcji są własnością Skarbu Państwa.
Wszyscy pracownicy są najemnie zatrudnionymi w oparciu o umowę o pracę.
3) Gospodarstwa spółdzielcze
tzw. spółdzielnie rolnicze. Są to dobrowolne zrzeszenia rolników mające na celu wspólne
prowadzenie gospodarki rolnej. Działają w oparciu o status, np.: Agrofirma.
CHARAKTERYSTYCZNE CECHY PRODUKCJI ROLNICZEJ :
1) bezpośredni wpływ warunków atmosferycznych
2) cykliczność produkcji silnie uzależnionej od pór roku
3) wielostronność produkcji :
- w produkcji roślinnej przez uprawę różniacych się technologię produkcji gatunków roślin
- w produkcji zwierzęcej przez chów róznych gatunków zwierząt o różnorodnej użytkowości w
ciągu dnia (uprawa polowa, obsługa zwierząt, prace podwórzowe, transport, itd.)
PRZYRODNICZE WARUNKI PRODUKCJI ROLNICZEJ :
1) warunki klimatyczne :
* naświetlenie
* temperatura
* opady
* wiatry
2) Ukształtowanie terenu :
# nizinne
# wyżynne
# górskie
# teren płaski
# teren pofałdowany
# wystawa stoków
3) Jakość gleb :
+ skład mechaniczny
+ naturalna żyzność
+ naturalna urodzajność wyrażona ich klasyfikacją
ZEWN
TRZNE WARUNKI EKONOMICZNE :
1) Względnie stałe warunki ekonomiczne :
^ odległość od agromeracjii wiejskich i osrodków przemysłowych
^ stan i sieć dróg w rejonie
^ odległość od zakładów przemysłu rolnego
^ odległość od produktów skupu i zaopatrzenia
^ zasoby siły roboczej w rejonie i jej kwalifikacje
2) Zmienne warunki ekonomiczne :
= poziomy cen na produkty rolne i artykuły do produkcji rolnej
= możliwośći kredytowe, polityka podatkowa i organizacja państwa
= poziom i organizacja usług dla rolnictwa w rejonie
= zaopatrzenie w artykuły do produkcji rolnej
= możliwości zbytu produktów rolnych
WEWN
TRZNE WARUNKI EKONOMICZNE :
- ilość i jakość siły roboczej
- ilość i jakość środków produkcji
- zasoby finansowe gospodarstwa
- poziom kierowania gospodarstwem
- wielkość gospodarstwa
- wewnętrzne warunki komunikacyjne
ZIEMIA JAKO ŚRODEK PRODUKCJI :
1) ziemia odznacza sie niewzruszalnością (nieprzemieszcza sie)
2) Ziemia jest niepomnażalna. Nie można zwiększyć jej ilości, nie można jej wyprodukować
3) Ziemia jest niezniszczalna. jest jednym środkiem produkcji, który nie tylko nie zużywa się w
procesie produkcji, ale którego wartość moze się zwiększyć
4) Ziemia jest jednym środkiem produkcji, który nie polega amortyzacji
5) Ziemia ma własną zdolność produkcyjną, tzw. Naturalną Żyzność.
STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW I UŻYTKÓW ROLNYCH :
W gospodarstwie wyróżnia się następujące rodzaje gruntów :
użytki rolne grunty uzytkowe
- grunty rolne - lasy i parki
- łąki - stawy
- pastwiska - grunty pod zabudowaniami i drogami
- sady i ogrody - nieużytki
- plantacje wieloletnie
* procentowy udział poszczególnych użytków rolnych, stanowi STRUKTUR
UŻYTKÓW
ROLNYCH.
* procentowy udział gruntów nieużytkowych rolniczych, stanowi STRUKTUR
UŻYTKOWANIA
GRUNTÓW
 OBLICZANIE HEKTARÓW PRZELICZENIOWYCH I WSKAy
NIKA BONITACJI :
HEKTAR PRZELICZENIOWY
umowna jednostka kalkulacyjna powierzchni gruntu, która stanowi 1 ha klasy gruntów przyjętej za
podstawę do przeliczenia powierzchni innych klas gruntów.
Za 1 ha przeliczeniowy przyjęto 1 ha gruntów klasy IV biorąc za podstawę plon zbóż z 1 ha gleby
IV klasy. Termin hektara przeliczeniowego stosowany jest głównie do celów podatku rolnego.
W zależności od warunków ekonomicznych mamy 4 klasy :
* dla gruntów ornych
Rejon I II III IV
I 1,95
II 1,8
IIIa 1,65
IIIb 1,35
IVa 1,10
IVb 0,80
V 0,35
VI
* dla użytków zielonych
Rejon I II III IV
I
II
III
IV
V
VI
Sady przelicza się na hektary przeliczeniowe według tych samych przeliczników co grunty orne z
tym, że do sadów klasy III i IV. Stosuje się odpowiednio przeliczniki dla klasy IIIa i IVa.
Grunty pod stawami zarybionymi bez względu na miejsce połażenia przelicza sie na następujące
hektary przeliczeniowe według przeliczników :
* 1 ha stawu zarybionego łososia, trocią, głowicą, patią i pstrongiem ---> 1 ha przeliczeniowy ....
.....
* ........
Wskaz
niki bonitacji oblicza się nastepująco :
powierzchnię gruntów w każdej klasie po przemnożeniu przez odpowiedni wspólczynnik i ich
zsumowanie dzieli się przez liczbę hektarów fizycznych. Na podstawie wielkości wskaz
nika
bonitacji, dzieli sie gleby na :
- dobre - słabe
- średnie - bardzo słabe
 PODZIAA
ŚRODKÓW PRODUKCYJNYCH W GOSPODARSTWIE :
1) Środki trwałe
uczestniczą w wielu cyklach produkcyjnych przy zachowaniu pierwotnej postaci. Podlegają one
stopniowemu zużyciu (amortyzacji). Zaliczamy do nich ziemię i urządzenia melioracyjne, budynki i
budowle, inwentarz żywy (stado podstawowe i konie pociągowe), plantacjie wieloletnie, drobne
narzędzia.
2) Środki obrotowe
zużywające sie w jednym cyklu produkcyjnym. Zaliczamy tu :
- inwentarz żywy
- materiały
- zasoby
- zapasy
- środki pieniężne
GOSPODARKA PASZOWA
to stosowane w gospodarskie rolniczym metody produkcji, gromadzenie zasobów paszowych,
dysponowanie nimi oraz metody ich uszlachetniania na produkty zwierzęce według kryteriów
technologicznych i ekonomicznych.
Gospodarka paszowa stanowi ważne ogniwo produkcji roślinnej, a także wpływa na efektywność
żywienia zwierząt. Ma również znaczący wpływ na wyniki ekonomiczne całego gospodarstwa.
Celem gospodarki paszowej jest zapewnienie pokrycia bytowego i produkcyjnego zapotrzebowania
zwierząt na niezbędne składniki pokarmowe w ciągu całego roku gospodarczego.
Jej znaczenie wynika z faktu, iż z około 60-70% produkcji roślinnej jest przetwarzanie przez
zwierzęta, a udział ten systematycznie wzrasta. Gospodarka paszowa jest czynnnikiem najsilniej
wpływający na poziom i ekonomikę produkcji zwierzęcej.
Obejmuje ona organizację produkcji pasz własnych, ich konsumpcję, ich konserwację i
przechowywanie, pozyskiwanie paszy z zakupu oraz zagadnienia organizacji i efektywności
żywienia zwierząt. W partyce gospodarstwa rolniczego występuje szereg trudności w
zagospodarowaniu racjonalnej gospodarki paszowej, które wiążą sie z narzuconą przez czynniki
przyrodnicze, głównie glebowo-klimatyczne.
POWIERZCHNIA PASZOWA
obszar ziemi przeznaczony na produkcję pasz. Układ rodzajowy powierzchni paszowej :
1) Powierzchnia paszowa globalna (wyżywieniowa)
+ powierzchnia paszowa podstawowa naturalna
suma ha trwałych użytków zielonych
+ powierzchnia paszowa podstawowa specjalna
suma gruntów ornych przeznaczonych pod uprawę roślin pastewnych :
a) bezwzględna
rośliny przeznaczone pod uprawę roślin pastewnych
b) względna
rośliny, które mogą być przeznaczone na paszę na sprzedaż
+ powierzchnia paszowa pozagospodarcza
obszar gruntów jaki gospodarstwo miałoby przeznaczyć pod produkcję
pasz zakupionych
Globalna powierzchnia paszowa obejmuje całą powierzchnię paszową, z jakiej korzysta
gospodarstwo. Powierzchnia podstawowa bez względu na osiagany plon określana jest w hektarach.
Natomiast dla obliczenia dodatkowej powierzchni paszowej wszystkie produkcjie przeliczane są na
tzw. hektary pełnopaszowe.
Produkcyjność powierzchni paszowej wyrażona wielkością produkcji roślinnej z jednostki
powierzchni paszowej jest jedną z podstawowych miar, które określają efektywność
wykorzystywania ziemi w gospodarstwie.
Produkcja pasz nie jest końcowym efektem działalności gospodarstwa. Celowym jest określenie
produkcyjności powierzchni paszowej metodą pośrednią, poprzez wyniki uzyskiwane w produkcji
zwierzęcej. Ocena taka wiąże sie jednakże z pewnym ryzykiem.
Produkcyjnosć powierzchni paszowej zależy od doboru gruntów, roślin pastewnych o określonym
potencjale plonotwórczym. ma to wplyw na wydajność zwierząt oraz na wielkość powierzchni
paszowej, a tym samym jej produkcyjność.
jednak o możliwościach uprawy poszczególnych grup i gatunków roślin oraz ich produkcyjności
decyduje jakość naturalnego siedliska rolniczego w danym regionie i dyspozycyjne zasoby ziemi.
Realna efektywność produkcji w przypadku gospodarstw ukierunkowanych w produkcję zwierzęcą
o sukcesie końcowym decyduje racjonalne wykorzystanie takich pasz w żywieniu zwierząt.
Produkcyjność powierzchni paszowej określana jest w miernikach naturalnych wagowych.
Produkcyjność powierzchni paszowej jest wyrażana poprzez wartość pokarmową pasz, tj. ilość
składników pokarmowych (białko i energia) oraz w jednostkach zbożowych z 1 ha powierzchni
paszowej.
WZÓR !!!!
PPP = OR / PP
gdzie :
PPP => wskaz
nik produkcyjności powierzchni paszowej wyrażony w białku, energii lub
jednostkach zbożowych na 1 ha powierzchni paszowej
OR => ogółem wybrane składniki (białko i energia lub jednostki zbożowe) uzyskiwane z
określonej powierzchni paszowej w gospodarstwie (w kg, MJ, jednostkach zbożowych)
PP => wielkość określonej powierzchni paszowej w gospodarstwie (w ha)
Wskaz
nik ten informuje o zbiorze białka i energii w plonach.
PRELIMINARZ PASZ
bilans / zestawienie przewidywanego zapotrzeebowania poszczególnych rodzajów pasz dla
wszystkich grup zwierząt występujących w gospodarstwie. Preliminarz jest częścią bilansu
paszowego.
BILANS PASZOWY
zrównoważenie zapotrzebowania pasz z pokryciem. Dwustronne zestawienie obejmujące z jednej
strony zapotrzebowania na pasze, a z drugiej z
ródła jego pokrycia. Określenie zapotrzebowania
pasz :
* metoda planowanych dawek żywiniowych
* metoda rocznych norm żywieniowych dla sztuk przeliczeniowych, np.: SD
* metoda norm wynikowych ---> normy zużycia jednostek paszowych na produkcję zwierzęcą, np.:
kg żywca, kg mleka, itd.