3014254763

6. Krytyka i satyra naukowa

Praca doktorska to majstersztyk, popis kandydata, a zatem towar delikatesowy. Jak każdy delikates ma ona charakter luksusowy i to w sensie trojakim: luksusu objętościowego, metodologicznego i terminologicznego.

Luksus objętościowy to pospolite gadulstwo, nieznośna rozwlekłość, brak dyscypliny słowa. Ponieważ kryteria jakościowe są nieostre, kandydat ratuje się objętością. Praca zwarta może nasunąć brzydkie podejrzenie, że kandydat nie przyłożył się należycie i zlekceważył instytucję doktoratu. Działa tu również wzgląd taktyczny obliczony na zmęczenie przeciwnika. (...)

Luksus metodologiczny to, najogólniej mówiąc, przesadna gorliwość w legitymowaniu się opanowaniem nowoczesnych lub wręcz nowych (dla autora!) metod, głównie metod statystycznych. Przypomina strzelanie z grubej broni do lichej zwierzyny, a zarazem odwrotnie: strzelanie cienkim śrutem do grubego zwierza. Jest to maniera znamienna dla neofitów naukowych, zafascynowanych elementarzem metodologicznym. Dokonując na swym mizernym i nieciekawym materiale zbędnych często zabiegów matematycznych, szpikując pracę mnóstwem wzorów, tabel i wykresów, liczy się na sterroryzowanie i zmylenie przeciwnika. (...)

Odmianą tej maniery jest uleganie modnym prądom, nowinkarstwu naukowemu. Jak kiedyś wszystko musiało być „upawłowione”, tak dziś — jak mniemają niektórzy — musi być scybernetyzowane, co w niektórych wypadkach dobrze modeluje i wyjaśnia badane zjawiska, w innych zaś (zwłaszcza źle użyte) niemiłosiernie i niepotrzebnie je gmatwa. Autor okazuje się wówczas zerem na wejściu i zerem na wyjściu.

Luksus terminologiczny to mnożenie terminów ponad potrzebę, pochopne wprowadzanie nowych, a także używanie terminów obcojęzycznych, gdy istnieją dokładne odpowiedniki rodzime. Wzniosłość terminologiczna wydaje się pozostawać w odwrotnym stosunku do stopnia zaawansowania dyscypliny. Dyscypliny mało dojrzałe dodają sobie powagi udziwnianiem terminologicznym, hermetyzmem językowym. (...)

Ponadto strategia i taktyka prac naukowych obejmują cały szereg technik szczegółowych, które rozwiązać mają między innymi następujące kłopoty:

i

61