3014255617

BIBLIOTEKA GDAŃSKA 1596—1996 17

miejskiej. W okresie I Rzeczypospolitej pieczę nad Biblioteką sprawowało Kolegium Szkolne (Collegium Scholarchale), a jeden z jego członków, zwany protobibliotekarzem, z upoważnienia władz miejskich zajmował się potrzebami Biblioteki: zabiegał o pieniądze, uczestniczył w zakupach książek, pozyskiwał ofiarodawców¹⁴.

Pierwsze zakupy książek odbyły się już w 1597 r., kiedy „kosztem publicznym”, czyli z kasy miejskiej, nabyto ponad 500 dzieł wybranych z księgozbiorów trzech miejscowych uczonych i bibliofilów: teologa Aleksandra Glasera, prawnika Henryka Lemkego i historyka Kaspra Schutza. W następnym stuleciu uwagę zwracają zakupy księgozbiorów Baltazara Andreae i Bartłomieja Nigrinusa, liczące ponad 6000 tomów. W XVIII w. zapobiegliwością w nabywaniu książek wyróżniali się protobibliotekarze Daniel Schlieff, Abraham Groddeck i Gotfryd Reyger. Od 1649 r. pojawiły się wpłaty pieniężne od osób prywatnych. Najobfitszym źródłem zasilającym w książki librarię miejską były dary mieszczan gdańskich, a także osób spoza Gdańska, a nawet spoza Polski. Rada Miasta opłacała też bibliotekarza, który początkowo otrzymywał 100 florenów rocznie, a od 1764 r. 200 florenów rocznie^1S.

Podobnie było w dobie zaboru pruskiego. Głównym źródłem wpływu materiałów bibliotecznych były nadal dary. W obrębie XIX w. Biblioteka Gdańska przejęła m.in. księgozbiory Henryka Schwartzwalda, Teodora F. Kniewela, Krzysztofa C. Mrongowiusza, Jana Uphagena i Franciszka A. Mengego. Począwszy od 1831 r. zaczęły do niej wchodzić szczątki bibliotek kasowanych wówczas klasztorów. W 1912 r. przekazany został księgozbiór kościoła NM Panny, zawierający rękopisy, inkunabuły i stare druki¹⁶. Okres Wolnego Miasta zmienił proporcje w środkach uzyskiwanych na wzbogacanie zbiorów. Na czoło wysunęły się fundusze typu budżetowego, osłabła ofiarność prywatna. Z budżetu miasta Biblioteka otrzymywała wówczas ok. 150 000 guldenów rocznie, a ponadto była wspomagana przez prezydenta Senatu Wolnego Miasta w wysokości od 100 do 200 guldenów na zakup konkretnych dzieł. Z tych środków byli też opłacani pracownicy Biblioteki w liczbie ok. 10-15 osób. Rzadko odnotowywano znaczące dary, np. historyka Maxa Perlbacha i poety oraz malarza Roberta Reinicke. Począwszy od 1920 r. Biblioteka otrzymywała lokalny egzemplarz obowiązkowy. Sytuacja materialna była jednak dosyć trudna i dyrektor Biblioteki niejednokrotnie zwracał się do Senatu Wolnego Miasta o dodatkowe środki na zakup książek¹⁷.

Po 1945 r. Biblioteka początkowo była utrzymywana przez miasto (do końca 1954 r.), następnie z budżetu Polskiej Akademii Nauk. Fundusze na jej utrzymanie i rozwój stale były poniżej potrzeb, ponieważ rosły nowe zadania i funkcje. Środki budżetowe są wspomagane dotacjami z Komitetu Badań Naukowych, z Polskiej Fundacji Upowszechniania Nauki, z Fundacji Biblio-

¹⁴    Z. Nowak: Michała Krzysztofa Hanowa wspomnienie zasług protohibliotekarzy gdańskich XVII i XVIII wieku. W: Bihłiologia dyscypliną integrującą. Warszawa 1993 &. 147-148.

¹⁵    Biblioteka Gdańska- (por. przyp. 2), ł 13, 17-23.

¹⁴ Thmie. s. 29-31.

¹⁷ M. Andrzejewski: Biblioteki w międzywojennym Gdańsku. Gdańsk 1995 s. 9-11, 13, 21