3110398487

17

Biograficzne konteksty pierwszego polskiego podręcznika andragogiki

następująco: „Rzecz znamienna, że gdy zdrowy organizm narodu znajdzie się w warunkach, które pozbawiają go jego naturalnych organów do kulturalnego bytowania niezbędnych, stwarza on wtedy organy zastępcze, iudzi-instytucje’. Często jeden człowiek jest jakby całą instytucją i robi to, co w warunkach normalnych życia narodów wolnych jest zadaniem stworzonej do tego celu organizacji”⁹. Tacy właśnie ludzie związani są z wydaniem Pracy oświatowej.

Historia nauki to przede wszystkim właśnie historia ludzi ją tworzących. Ralph Emmerson stwierdził, iż „nie ma właściwie historii, tylko biografia”¹⁰. Ludwik Krzywicki, wielki polski socjolog, pierwszy rektor Wolnej Wszechnicy Polskiej, ale także jeden z autorów Pracy oświatowej..., w swoich wspomnieniach, podkreślił szczególne znaczenie osób w działalności towarzystw, instytucji, w różnych polach aktywności: „Wyrobiłem sobie na podstawie długoletnich doświadczeń dość odrębny pogląd na warunki powodzenia różnych naszych instytucji. Przestałem się pytać, jaka jest instytucja, nawet niezbyt mnie obchodzą jej zasoby pieniężne. Zasadniczym zagadnieniem jest dla mnie: Kto kieruje instytucją? Z tego, co widziałem i przeżyłem w ciągu z górą lat pięćdziesięciu, wyniosłem przeświadczenie, że obecność jednej lub paru osób, które umiały się oddać całym jestestwem swoim danej sprawie i ukochać ją głęboko, rozstrzyga

0    powodzeniu lub upadku jakiegoś zamiaru, jakiejś instytucji”^{1 2}.

A zatem kim byli prekursorzy polskiej andragogiki i pierwszego podręcznika? Najogólniej można powiedzieć, że byli to przedstawiciele różnych nauk, publicyści, działacze, o czym już wspominałam. Ich droga do oświaty dorosłych pełna była meandrów, ale też z różnych pobudek podejmowana i z różnych perspektyw widziana. Głównym celem arty kułu jest zatem pokazanie ich jako ludzi w okresie kiedy powstawał podręcznik, kim wtedy byli, jakie mieli za sobą doświadczenie społeczne, naukowe, oświatowe i zwyczajnie życiowe, osobiste.

Autorzy a równocześnie wszyscy z nich wykazani jako redaktorzy Pracy oświatowej, to zespól składający się z trzynastu osób. W sumie opracowali oni 19 tekstów dotyczących różnych zagadnień pogrupowanych w sześciu zasadniczych częściach: I. Zadania pracy oświatowej, II. Wydawnictwa popularne, III. Organizacja czytelnictwa, IV. Nauczanie dorosłych, V. Instytucje kulturalne, VI. Kształcenie estetyczne oraz Skorowidz obejmujący: Ważniejsze przedmioty

1    Spis nazwisk.

Zanim przedstawię bliżej poszczególne osoby, chcę odnieść się do całego zespołu. To co uderza, biorąc pod uwagę czas, w którym ukazał się podręcznik, a i dzisiaj nie jest zbyt częsty, pośród 13 osób 6 z nich to kobiety, zatem w zasadzie połowa zespołu. Dodać należy, iż były to kobiety niezwykle oddane sprawie oświatowej, także i w późniejszym okresie, mające doświadczenie na róż-

1

⁹    S. Michalski: Autobiografia (1865-1917). W: H. Radlińska. I. Lepalczyk (Oprać.): Stanisława Michalskiego autobiografia i działalność oświatowa. Wrocław-Warszawa-Kraków 1967, s. 256-257.

¹⁰    R. Emerson: Myśli. Lublin 1997, s. 6.

2

   L. Krzywicki: Wspomnienia. T.3. Warszawa 1959, s. 385-388.