3110398489

19

Biograficzne konteksty pierwszego polskiego podręcznika andragogiki

Zatrzymanie się nad autorkami/redaktorkami podręcznika argumentuję także tym, iż niepamięć ich wkładu w rozwój andragogiki wynika także i z tego, że to właśnie przede wszystkim kobiety jako jedne z pierwszych zainteresowały się edukacją dorosłych, w tym edukacją kobiet oraz podjęły badania nad problemami uczenia się dorosłych. Rysuje się tutaj analogia do sytuacji aktywistek ruchu feministycznego w Polsce, którą bardzo interesująco ukazała Aneta Gór-nicka-Boratyńska¹⁴. Bardziej znane są jedynie te autorki, które podejmowały problematykę realizowaną także przez mężczyzn, a nawet można byłoby stwierdzić, iż sama andragogika zyskała na uznaniu dopiero, kiedy w jej przestrzeni znaleźli się badacze, naukowcy - mężczyźni.

Towarzystwo Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza

W pierwszym rzędzie chcę jednak scharakteryzować środowisko, w którym zrodziła się idea i zrealizowano wydanie podręcznika oświaty dorosłych. Podręcznik powstał z inicjatywy oraz dorobku działalności powstałego w 1898 roku Towarzystwa Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza (dalej: TUL im. A. Mickiewicza), działającego na terenie Galicji, Bukowiny i Śląska, ale przede wszystkim jego Oddziału Krakowskiego. Towarzystwo postawiło sobie głównie cele upowszechniania wiedzy, co wyrażono w haśle „wiedza dla wszystkich”, poprzez różne formy: kursy, odczyty, pogadanki, wydawnictwa naukowe, zakładanie czytelń i wypożyczalni książek, organizowanie wycieczek naukowych i wiele innych. Towarzystwo nawiązywało do idei uniwersytetów powszechnych, które w owym czasie powstawały na Zachodzie Europy, tzw. uniwersytety rozszerzone (univerzity extension), ale również do poczynań edukacyjnych innych polskich organizacji i stowarzyszeń działających tak w Galicji - np. działające od 1886 w Krakowie Wyższe Kursy dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego (1828-1891, lekarz, społecznik), Towarzystwa Szkól Ludowych, jak i na terenie zaboru rosyjskiego, zwłaszcza wydawanego w Warszawie, od tego samego roku, ..Poradnika dla samouków” (powstał w 1897 roku), czy też działającego od 1885 roku w Warszawie Uniwersytetu Latającego. Wiele osób związanych z publikacją pierwszego podręcznika pierwsze swe kroki w działalności edukacyjnej stawiało właśnie w tych instytucjach. TUL im. A. Mickiewicza powstało z inicjatywy głównie studentów krakowskich powiązanych z organizacją „Zjednoczenie” dla uczczenia setnej rocznicy urodzin poety'. Towarzystwo prowadziło swą działalność przede wszystkim wśród robotników, z czasem poszerzając działalność także na środowisko wiejskie. Skupiło wokół siebie postępową inteligen-oświatowa. Karków 2002: W. Jamrożek, D. Żołądź-Strzelczyk (Red.): Działalność kobiet polskich na polu oświaty i nauki. Poznań 2003: G. Kubica: Siostry Malinowskiego, czyli kobiety nowoczesne na początku XX wieku. Kraków 2006: zob. też: S. Kieniewicz: Historia Polski 1795-1918. Warszawa 1996.

Por.: A. Gómicka-Boratyńska: Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji (1863-1939). Izabelin 2001, ss. 89, 130 i inne.