3307665643

Józef Kukułka, autor pierwszego polskiego podręcznika z zakresu stricte teorii stosunków międzynarodowych (TSM), analizując porównawczo rozmaite ujęcia systemowe wypracowane w nauce zachodniej oraz marksistowskiej przyznał, iż system to przede wszystkim metoda myślenia o złożonych całościach (przyrodniczych bądź społecznych), opierająca się na:

•    przedstawianiu obiektów badań jako struktur, posiadających wejścia, wyjścia i kanały komunikacji (strukturę zdefiniowano tu jako zespół sprzężeń między elementami);

•    odnoszeniu obserwowanych elementów: zjawisk i procesów do całości struktury;

•    konkretyzacji obrazów badanych obiektów jako całości zorganizowanych wewnętrznie²¹.

Po dokonaniu powyższego rozróżnienia Kukułka stwierdził, że nie ma jednolitej definicji systemu, ponieważ kategoria ta nie dysponuje trwałą - a więc uznaną w środowisku badaczy treścią. Za konieczne uznawał więc zbadanie różnych konkretnych zespołów zjawisk opisywanych mianem systemów i ich porównanie. Nie dysponując wystarczającą ilością danych do skonstruowania ogólnej definicji, Kukułka podjął się jednak próby konceptualizacji cech zjawisk, określanych jako „systemowe". Ujął te cechy w formie dwóch paradoksów. Paradoks całkowitości określa niemożliwość sprowadzenia cech całości do sumy cech elementów oraz niemożliwość wyprowadzenia cech całości z cech elementów. Paradoks hierarchiczności polega zaś na tym, iż obiekt analizowany w nauce jako system, jest całością złożoną z elementów, które są podsystemami²². Oba paradoksy, stanowiące wypadkową postulatów i rozmaitych definicji „systemów" - do dziś zachowują swą aktualność.

Kukułka doceniał metodologiczne znaczenie kategorii systemu międzynarodowego jako narzędzia służącego uporządkowaniu (strukturyzacji) pola badawczego młodej nauki o stosunkach międzynarodowych. System w ujęciu Kukułki stanowił zatem instrument systematycznej analizy zjawisk,

²¹    Józef Kukułka, Problemy teorii..., s. 157-162.

²²    Ibidem, s. 167-168.

16