Pozytywizm leksykon literatury polskiej5

terpretacje monlstyczne pozwoliły badać stosunki międzyludzkie przez pryzmat ogólnych praw rządzących biologią. Na te| zasadzie wykorzystywano darwinowską teorię „walki o byt" do interpretacji życia społecznego (> Karol Darwin). Monizm przyjmuje wieczne istnienie materii, której przejawem jest świadomość, stanowiąca odbicie obiektywnie istniejącej rzeczywistości.

Na normandzkim brzegu

Cykl nowelistyczny > Marii Konopnickiej z 1904 r., realistycznie pokazujący trudne warunki surowego i monotonnego życia rybaków francuskich.

Każda z kompozycyjnie zwartych miniatur stanowi cząstkę samodzielną tematycznie (warto zwrócić uwagę na znakomicie uchwyconą przez autorkę zadziwiającą gamę barw morza) i na-    S. Witkiewicz, Powrót z potowu

strojowo, każda ma uporządkowaną

strukturę wewnętrzną - od otwarcia po liryczną, żarfbbliwą lub refleksyjną puentę. Konopnicka ujawniła zdolności świetnej obserwatorki, kreując znakomite portrety psychologiczne (m.in. rybaczek normandzkich, rodziny Tou-taint, sieciarki, Yvette) oraz kilka udanychscen naturalistycznych (> naturalizm). Morze jest tu czynnikiem przyrody determinującym ludzkie działania, pełni też funkcję metafizycznego symbolu - nieustannie twórczego i zmiennego żywiołu w nieskończonej różnorodności wszechświata. Motyw przypływu i odpływu morza organizuje życie normandzkiej społeczności. Eksponując realia dramatycznego życia rybaków, Konopnicka przekazuje studium charakterologiczne bohaterów, w zakończeniu podkreślając samotność i bezsiłę rządzącej się własnymi prawami rybackiej wspólnoty.

Nad Niemnem ■

>    Powieść > Elizy Orzeszkowej, drukowana w odcinkach w 1887 r. w > „Tygodniku Ilustrowanym”, wydana w 1888 r. w 25. rocznicę wybuchu

>    powstania styczniowego, dzieło epopeiczne, panoramiczne, korespondujące z Panem Tadeuszem. Akcja powieści rozgrywa się 20 lat po zakończeniu powstania styczniowego. Autorka przedstawiła środowisko kresowej szlachty z Korczyna, Osowiec, Olszynki i Wotowszczyzny- ich majątki podupadłe z powodu nakładanych przez carat podatków, niegospodarności