3184153456

D

EPTANIE ZIEMI

„Lubelszczyzna ponownie udowadnia, że jej mieszkańcy mają szczególny dar dostrzegania wartości europejskiego dziedzictwa kulturowego’’

Dyskusje, często emocjonalne, ogniskujące się wokół pytań czy Goci rzeczywiście pochodzą ze Skandynawii, czy też należy tam lokalizować tylko niektóre gockie plemiona - jak chociażby legendarnych Amalów - coraz konsekwentniej zmierzają w kierunku tezy, że imię „Goci” obejmowało w różnych czasach różne plemiona, które pierwotnie, to jest w czasach przed narodzeniem Chrystusa, miały swoje siedziby w zachodniej części basenu Morza Bałtyckiego. To stwierdzono po raz pierwszy bez wątpliwości po badaniach w Masłomęczu i Gródku koło Hrubieszowa. „Goci” - w tak szerokim ujęciu znaczenia tego imienia, jak to proponowane wyżej - przemierzyli rzeczywiście, jak żaden z ludów germańskich, całą Europę. Na wschodzie dotarli przynajmniej do Donu, na zachodzie wdarli się poza Pireneje. Ich łupieżcze wyprawy nie oszczędziły również południowych wybrzeży Morza Czarnego, a wojownicy goccy stawali też do walk o północną Afrykę, służąc wandalskim najeźdźcom i wschodniorzymskim obrońcom tych niezwykle ważnych dla Cesarstwa prowincji. Tutaj konkurentem dla Gotów mogliby być tylko Wandalowie, ale im „obca” była przecież cała wschodnia, ogromna połać kontynentu, gdyż dotarli „zaledwie” - i to w niewielkich grupach - do wododziału Dniestru i Bohu.

Przydawana Gotom przez dziesięciolecia etykieta „walca kulturowego” zapewniła im miejsce wśród najbardziej „barbarzyńskich Barbarzyńców”. Uważam, że zbyt jednostronnie akcentowano wojenny kontekst dziejów ludów gockich, ze jest odbierany zbyt jednostronnie. Zawsze starałem się udowodniać, że ich wojowniczość była tylko na potrzeby chwili i nie zawsze odbiegała od tej, jaką wykazywali się ich bliżsi i dalsi sąsiedzi. Problem ten przysłonił nieomal zupełnie inne, kulturotwórcze zasługi tego ludu; nawet te, które pozostawiły trwały ślad w dorobku europejskiego dziedzictwa kulturowego.

Dlatego warto przytoczyć istotną opinię polskiego historyka, Benedykta Zientary, który dzieje gockie podsumował znamiennym zdaniem: „Spośród ludów germańskich, które zbudowały swe państwa na obszarach dawnego Imperium Rzymskiego, tylko dwa - Wizygoci i Frankowie - potrafiły doprowadzić do syntezy etnicznej, niwelującej tradycje odrębnej świadomości rzymskiej i germańskiej części społeczeństwa”. Należy również pamiętać o tym, że dwór wizygockich królów rezydujących w Toledo był dla Europy VII wieku po Chrystusie prawdziwą ostoją cywilizacji i gromadził najwybitniejszych intelektualistów epoki.

Święty Izydor z Sewilli, który nazywał ich Gothorum Jlorentissima gens (przesławne plemię Gotów), twierdził, że są to    ludzie z natury

zręczni, bystrzy umysłem, ufni w siłę sumienia, silni budową ciała, strzeliści wysokością postaci, wyróżniają-cy się gestem i zachowaniem, dzielni w ręku, wytrzymali na rany /.../ gardzą śmiercią, sławiąc swoje rany.

Czytając te słowa warto pamiętać, że byli oni również potomkami Gotów z Kotliny Hrubieszowskiej, i że właśnie tam kształtowali wizerunek swojej kultury.

Jest jednak wiele innych, nie tylko historycznych powodów, które składają się na moje odczucie:

•    cieszę się - ponieważ Lubelszczyzna ponownie udowadnia, powtarzaną w środowisku archeologów i polityków najwyższej rangi w całej Europie tezę, że jej mieszkańcy mają szczególny dar dostrzegania wartości europejskiego dziedzictwa kulturowego i mogą być pod tym względem wzorem dla wszystkich;

•    cieszę się - ponieważ będę mógł ponownie słuchać jak niesamowitym jesteśmy narodem, który słowiańską duszą potrafi przytulić relikty zaginionego w pomroce dziejów germańskiego przecież ludu i uczynić z tego powód do dumy swojej własnej historii;

•    cieszę się - ponieważ będę mógł ponownie wysłuchiwać opinii, w jakim to cudownym miejscu żyję i pracuję, gdzie praca archeologa zdobywa najwyższe i powszechne uznanie;

•    cieszę się - ponieważ przekonanie

0    wyjątkowej wartości trzywiecznego epizodu gockiego osadnictwa, tworzącego w Kotlinie Hrubieszowskiej pierwociny Unii Europejskiej - stało się dla jej dzisiejszych mieszkańców podstawą dla próby zbudowania własnego, unikalnego wizerunku regionalnego, z tak poruszającym moich kolegów po fachu hasłem „nie mamy pałaców, nie mamy pięknych świątyń, nie mamy zamków - ale mamy Gotów! Czyli mamy więcej niż inni!” To na ich prośbę napisałem właśnie książeczkę o „Trzydziestu powodach do dumy z mieszkania w krainie Gotów”, która ma wszystkich niedowiarków z zewnątrz do powodów tej dumy przekonywać. Pod tym hasłem wygrali również grant w projekcie „Le-ader+”, dodając z dumą, że pradzieje ziemi hrubieszowskiej są elementem Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego. Dostąpiłem zaszczytu udziału w tym projekcie. Może skorzystają z tego pomysłu autorzy tworzonej listy?

•    cieszę się - ponieważ za kilka tygodni ukaże się moja nowa książka o Gotach „Goci - od Skandzy do Campi Gothorum - od Skandynawii do Półwyspu Iberyjskiego” (Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2007), w której postarałem się wykazać, jak wielkie znaczenie dla dziejów tego związku plemiennego miało prawie 300 lat pobytu na Lubelszczyżnie;

•    cieszę się - ponieważ we wrześniu odbędzie się w Krasnobrodzie wielki, europejski kongres archeologiczny poświęcony schyłkowemu okresowi gockich dziejów. Wezmą w nim udział specjaliści od Hiszpanii po Rosję, od Norwegii po Rumunię. Przyjadą nie tylko do Regionu znanych

1    cenionych powszechnie wykopalisk, ale również do Regionu, który wpisuje wyniki wykopalisk na listę najważniejszych wydarzeń swojej historii.

I jak tu nie czuć dumy z bycia „ambasadorem Lubelszczyzny”?

Andrzej Kokowski

5

Wiadomości Uniwersyteckie: czerwiec 2007