3329133161

a zatem — jak już wiemy — winna opierać się na pojęciu mechanizmu zmiany grupowej. I w tym wypadku odwołanie się do psychologii społecznej jest niezbędne.

Na szczęście nie jest konieczne porządkowanie tej części teorii wychowania osobno według dwóch zasad. Ponieważ w twierdzeniach obu rodzajów występuje ten sam „termin środkowy’ Z_G, on właśnie, ujęty w niearbitralnej klasyfikacji, stanowi ośrodek integracji twierdzeń. Klasy zmiennej Z_G są więc podstawą wyróżnienia grupowych metod wychowania.

W następnym podrozdziale podejmiemy próbę pewnej klasyfikacji indywidualnych i grupowych metod wychowania. Przedtem jednak dwie uwagi. Po pierwsze, przedstawiona koncepcja teorii wychowania nie jest niczym szczególnie nowym. W istocie każda teoria wychowania w dziejach myśli pedagogicznej opierała się jawnie lub implicite na pewnej teorii psychologicznej — czasem zastanej, czasem tworzonej na własny użytek. Łatwo zgodzić się z tym, że poznawcza i praktyczna wartość teorii pedagogicznej zależy między innymi od trafności teorii psychologicznej leżącej u jej podstawy. Dlatego podkreślanie związku obu dyscyplin koncentruje uwagę na podstawach własnej pracy badawczej i sprzyja bardziej krytycznemu przyjmowaniu niezbędnych założeń, przyjmowanych na wpół świadomie tam, gdzie panuje przekonanie o teoretycznej suwerenności pedagogiki.

Z drugiej jednak strony związek obu dyscyplin nie powinien być interpretowany jako jednokierunkowa transmisja wiedzy psychologicznej do teorii wychowania. Jest prawdą, że im bardziej adekwatna będzie teoria mechanizmów zmian psychicznych, tym skuteczniej teoria wychowania będzie służyć projektowaniu działalności wychowawczej, ale jest także prawdą, że wyniki badań pedagogów mogą służyć weryfikacji teorii psychologicznej i sugerować kierunki jej modyfikacji. Psycholog zainteresowany eleganckim ujęciem teoretycznym często uznaje je za uzasadnione na podstawie kilku badań w sztucznym, wysoce kontrolowanym środowisku laboratoryjnym obejmującym jednostki ze specyficznych populacji. Teoretyk wychowania pragnie natomiast zdobyć wiedzę o dających się zastosować sposobach zmian psychicznych, nie wystarcza mu zatem zade-

16