3574672259

24_ _ 1. Uwarunkowania rozwoju.

swoisty proces, mający określone właściwości, jednocześnie zachodzi w ramach ogólnego rozwoju człowieka i — podobnie — ma charakter stadial-ny. Definicja rozwoju zawodowego jako „procesu polegającego na dojrzewaniu i stopniowym wzroście zdolności jednostki do określonych rodzajów zachowania zawodowego oraz powiększania się jej repertuaru lub zasobu zachowania zawodowego”⁶⁶ wskazuje powiązania tego procesu z aktualną fazą rozwoju jednostki. Największa zbieżność granic wiekowych rozwoju osobistego i drogi zawodowej ma miejsce w okresie przygotowania (do pracy i do dorosłego życia), w okresie pełnej realizacji własnych planów i projektów życiowych (w okresie „produktywności”) oraz w okresie bilansowania rozwoju (osobistego i zawodowego)⁶⁷. Wśród współczesnych koncepcji rozwoju zawodowego odnajdziemy teorie Elli Ginzberg, N. Ni-cholsona, koncepcję psychodynamiczną Ann Roe, koncepcję ukierunko-wań zawodowych Edgara Scheina, a także koncepcję całożyciowego rozwoju zawodowego Donalda E. Supera⁶⁸. Ta ostatnia stała się podstawą mojej koncepcji metodologicznej, zatem przybliżę pokrótce jej założenia.

Super proponuje periodyzację pięciofazową obejmującą stadia (w ramach stadiów wyróżnia podokresy): rośni ęcia, eksploracji, stabilizacji,

•    zachowania status ąuo,

•    schyłkowe⁶⁹.

Stadium pierwsze dotyczy ogólnej orientacji w świecie pracy (przez zabawę i dziecięce zainteresowania zawodowe), ostatnie dotyczy zaś wycofania ze świata pracy, stąd nie opisuję ich szczegółowo. Warto przyjrzeć się tym stadiom, które mają miejsce w okresie pracy właściwej, a więc stadium eksploracji na przełomie adolescencji i dorosłości oraz stadia stabilizacji i zachowania status ąuo na przełomie wczesnej dorosłości i średniej dorosłości.

Eksploracja — poszukiwanie to okres preorientacji i rozwoju zawodowego pomiędzy 15. a 24. rokiem życia. W jego ramach występują podokresy: próbowania (15.—17. rok życia), przejściowy (18.—21. rok życia) oraz próby (22.—24. rok życia). Jest to stadium, w którym młody człowiek zajmuje się badaniem świata pracy i ustaleniem preferencji zawodowych. Pod koniec tego stadium dochodzi do podjęcia pracy, sprawdzania swoich

^1,6 W. Rachalska: Rozwój zawodowy. W: Encyklopedia psychologii..., s. 764.

^G7 A. Brzezińs k a: Społeczna psychologia..., s. 221.

⁶⁸ J. Arnold, C.L. Cooper, T.T. Robertson: Work Psychology. Understanding human behauiour in the workplace. London 1998, s. 396—405.

D.E. Super: A life-span, life-space approach to career deuelopment. „Journal of Yocational Behavior^J* 1980, Vol. 16.