3574672276

2.2. Etyczne i aksjologiczne podstawy pracy.. 37

tości stanowi „treść” wychowania, kiedy nauczyciel „personalizuje” wartości, postępując zgodnie z nimi jako osoba i jako pedagog³³.

Preferowane przez nauczyciela wartości powinny korespondować z celami edukacyjnymi formułowanymi na szerszym gruncie. Z badań wynika, że do kluczowych wartości, które należy realizować w szkole, nauczyciele zaliczają: humanizm, demokrację, bezpieczeństwo, godność i prawa człowieka, pracę, równość, wolność, sprawiedliwość, przyjaźń, rzetelność, sumienność, autonomię, samostanowienie i inne³⁴. Jeśli osobowość nauczyciela służy przede wszystkim wychowaniu kolejnego pokolenia, to zgodnie z tym etyka zawodowa nauczyciela wiąże się również z odpowiedzialnością wobec i za uczniów, która jest szczególna, ponieważ „nauczyciel, dysponując określoną mocą antropologiczną, może budować jak i niszczyć osobowość ludzką”³⁵. Odpowiedzialność łączy się zaś z kompetencją etyczną określaną jako takt pedagogiczny, czyli umiejętnością, dzięki której pedagog ochrania dziecko, zapobiega cierpieniu i wspiera jego rozwój osobisty³⁶. Te wybrane wartości, preferowane przez nauczycieli, są z pewnością społecznie akceptowane, skąd zatem kontrowersje, problemy i pojawiająca się nierzadko krytyka środowiska nauczycielskiego?

Źródłem konfliktów moralnych mogą być rozbieżności pomiędzy normami i zasadami prywatnymi, osobistymi a oczekiwaniami i zadaniami społeczno-politycznymi, co może prowadzić do swoistego dymorfizmu etycznego. Zdaniem Krystyny Duraj-Nowakowej, do najjaskrawszych konfliktów należy zaliczyć:

konflikt między dążeniem do sukcesu osobistego, realizacji celów osobistych a celami społecznymi szkoły, środowiska, narodu, konflikt między dyscypliną i lojalnością wobec władz szkolnych i lokalnych a wrażliwością i krytycyzmem, koniecznością wyrażania własnych opinii,

konflikt między obowiązkiem realizacji programu nauczania a własnym światopoglądem naukowym,

konflikt między zasadą osobistego kontaktu z wychowankiem a zasadą utrzymania niezbędnego dystansu³⁷.

³³    M. Nowa k: Znaczen ie wartości w procesie wychowania. W: Człowiek — wartości — sens. Studia z psychologii egzystencji: logoteoria, nooteoria, nooterapia. Red. K. P o -p i e 1 s k i. Lublin 1996, s. 255.

³⁴    K. Denek: Wartości i cele edukacji szkolnej. Toruń 1994, s. 27—28.

³⁵    Z. tomn y: Pedeu.tologia i edukacja dla nowej epoki. W: Problemypedeutologii..., s. 49. Por. A.A. Kotusiewicz: Trzy kategorie..., s. 31.

³⁶    Z. Kwieciński: Nowe potrzeby i kierunki zmian kształcen ia pedagogów i nauczycieli. W: Tradycja i wyzwania. Edukacja, niepodległość, rozwój. Red. K. Pacławska. Kraków 1998.

³⁷    K. Duraj-Nowakowa: Sysiemologiczne..., s. 278—279.