3574672299

3.2. Zastosowane metody.. _ _53

Wybór metody wywiadu biograficznego był metodologiczną konsekwencją sformułowanego przedmiotu badań, który odnosi się do biograficznych uwarunkowań rozwoju osobistego i zawodowego. Przyjmując wieloczynnikową koncepcję rozwoju, podkreślałam własne zainteresowanie aktywnością jednostki jako czynnikiem indywidualizującym proces rozwoju. Wywiad biograficzny jako metoda introspekcyjna pozwolił na zrekonstruowanie przebiegu rozwoju osobistego i zawodowego badanych. Dodatkowo dzięki utworzeniu dyspozycji do wywiadu dążyłam do tego, by respondenci uwzględniali w swoich relacjach wątki, które stanowiły przedmiot moich badań. Chociaż nie posługiwałam się standaryzowanym kwestionariuszem pytań, to wykorzystywałam dwa główne pytania — inicjujące oraz szereg pytań uzupełniających. Pytania główne kierowałam do każdego respondenta, zaś pytania dodatkowe zostały wykorzystane wówczas, gdy respondent nie potrafił swobodnie „snuć’' opowieści o własnym rozwoju zawodowym i osobistym, bądź w przypadku, kiedy pominął istotne wątki.

Przez zastosowanie tej metody badań uzyskałam typ relacji biograficznych, które Norman Denzin określa jako biografię tematyczną, której celem jest „zebranie historii życiowych zgrupowanych wokół wspólnych tematów”¹⁶. Zakres tematyczny wywiadu odnosił się nie tylko do obecnej sytuacji zawodowej i życiowej badanych, ale również do ich wcześniejszych faz rozwoju oraz projektowanych przez nich planów na przyszłość. Biografie nauczycieli są więc rekonstrukcjami drogi zawodowej i indywidualnego rozwoju, dokonanymi z perspektywy fazy stabilizacji.

Narzędziem dodatkowym, służącym uzupełnieniu tej części biografii, która dotyczyła drogi zawodowej, była Lista Cech Idealnego-Realnego Obrazu Nauczyciela, utworzona na podstawie Testu Przymiotników H. Gou-gha i B.A. Heilbruna w polskim tłumaczeniu Zenomeny Płużek¹⁷. Test ten jest standaryzowanym narzędziem psychologicznym, którym można badać realny lub idealny obraz siebie. We własnych badaniach nie dokonywałam zaawansowanej analizy psychologicznej, dyspozycja została zmieniona na potrzeby moich badań, tak by służyła określeniu cech idealnego nauczyciela oraz cech, które badani sami, we własnej opinii, posiadają. Wyniki testu poddałam opisowej analizie jakościowej. Lista Cech, ale także Test Przymiotników składa się z 300 przymiotników, określających cechy ludzkie. Osoba badana została poproszona o dokonanie wyboru tych przymiotników, które są — jej zdaniem — charakterystyczne dla idealnego nauczyciela, oraz ponownie o wybranie tych cech, które uważa

¹⁶ N.K. Denzin: Reinterpretacjci metody biograficznej. W: Metoda biograficzna w socjologii. Red. J. W ł o d a r e k, M. Z i ó ł k o w s k a. Warszawa 1990, s. 67.

^:v S. Siek: Wybrane..s. 344—414.