369584406

-9-

Wstęp

teorię agencji. Po drugie, autor zmierza do ujęcia owych teorii w jedną, spójną całość poprzez skonstruowanie i walidację modelu działalności korporacji. Cele te są wzajemnie powiązane. Precyzyjne zarysowanie uwarunkowań działalności ma ułatwić modelowanie, zaś sformalizowany model ma ułatwić badania empiryczne.

Modelowanie zjawisk wymaga ich wstępnej obserwacji. W celu skonstruowania modelu działalności korporacji przeanalizowano zarówno historyczny rozwój instytucji korporacji, jak i jednostkowe przypadki, w duchu takiej właśnie wstępnej obserwacji. Analizy przypadków objęły następujące firmy: Royal Dutch Shell, Exxon Mobil, ING Group, Japan Post, General Electric, General Motors, Boeing, Lockheed Martin, Eastman Kodak, Ford Motor, Akzo Nobel, Belvedere, Grupa Kęty, Bioton, IBM, Sun-cor Energy. Wszystkie korporacje publikują sprawozdania finansowe i uczestniczą w rynku kapitałowym.

Za podstawowy obszar obserwacji działalności korporacji przyjmuje się w niniejszej książce to, co wykazane zostało przez firmy w sprawozdaniach finansowych oraz zmiany cen ich akcji. Oczywiście, w naukach ekonomicznych i naukach o zarządzaniu istnieje istotny nurt kwestionujący wartość sprawozdań finansowych i notowań giełdowych jako podstawy badania przedsiębiorstw i ich strategii (m.in. Khandawal-la 1972¹, Gordon i Miller 1976², Otley 1994³, Fisher 1995⁴; Brancato 1995⁵; Neely 1999⁶). Mając świadomość tych ograniczeń na użytek niniejszej książki przyjęto, że kiedy badamy działalność prywatnych organizacji zdolnych do zachowania ciągłości instytucjonalnej przez dziesięciolecia, opóźnienie czasowe danych finansowych nie gra już tak wielkiej roli. Poza analizami przypadków konkretnych firm, swego rodzaju bazą empiryczną dla modelu były trzy kodeksy dobrych praktyk korporacyjnych: brytyjski, polski i niemiecki. Co prawda treści normatywne z reguły nie są traktowane jako fakty ekonomiczne ściśle pojęte, jednakowoż uregulowania normatywne określonej sfery życia społecznego można traktować jako jeden z typów zjawisk społecznych.

Wstępna obserwacja pozwoliła wyodrębnić podstawowe zagadnienia, jakie powinno brać pod uwagę analizując model działalności korporacji. Są nimi: a) ciągła interakcja firmy z rynkiem kapitałowym, b) procesy decyzyjne o charakterze kompro-

P.N. Khandwalla, The Effects ofDifferent Types of Competition on the Use of Management Control, „Journal of Accounting Research" 1972, Vol. 10, s. 275-285.

L.A. Gordon, D. Miller, A Contingency Frameworkfor the Design of Accounting Information Systems, „Accounting, Organisations and Society" 1976, Vol. 1, No. 1, s. 56-69.

D. Otley, Management Control in Contemporary Organizations: Towards a Wider Frame-work, „Management Accounting Research" 1994, Vol. 5, s. 289-299.

J. Fisher, Use of Nonfinancial Performance Measures, [w:] Readings in Management Accounting, red. S.M. Young, Englewood Cliffs, New Jersey 1995, s. 329-335.

C.K. Brancato, New Performance Measures-A Research Report, „Report No. 1118-95-RR", New York 1995.

A. Neely, The Performance Measurement Revolution: Why Now and What Next?, „International Journal of Operations & Production Management" 1999, Vol. 19, No. 2, s. 205-228.