3702671633

154 KRONIKA

zarówno tekst, jak dokument graficzny i to właśnie stanowi oryginalny wariant jego metody.

Po latach pracy nadchodzą lata klęski. 7 września 1939 Niemcy weszli do Torunia. Mocarski przypadkiem uniknął śmierci. Przedostawszy się do Warszawy z końcem listopada r. 1939, spędza tutaj trudne lata okupacji. Pracuje przelotnie w Archiwum akt nowych. By uwolnić się od zmory wojennej, chętnie układa plany prac przyszłych i ucieka między książki, w których badanie i zbieractwo włożył całą pasję swojego życia. Tak zmogła go ciężka choroba nerek. Umarł-w Warszawie, 16 września 1941, w szpitalu św. Łazarza, pochowany na Brudnie. Zapamiętajmy o nim jeszcze to jedno: pisał wiersze o książkach, surowe, nieporadne, ale pełne miłości, jak przed nim Józef Załuski, wielki patron życia Mocarskiego. ’

Tadeusz Mikulski

SYLWETKI BIBLIOTEKARSKIE. Zerwane bezwzględną ręką wojny wiązadła ładu i kultury nawiązują się na nowo. Przy wszystkich warsztatach pracy stają ludzie — dźwiga się powoli życie gospodarcze — dźwiga się życie kulturalne. I tu otwierają się zamknięte od września 39 r. przybytki — rozpoczyna.-się ta sama praca z tymi samymi celami i dążeniami. Lecz nie zawsze stają do pracy ci sami ludzie. I teraz dopiero, gdy chodzi o ruszenie warsztatów naukowych i oświatowych — teraz dopiero, zaczynamy zdawać sobie sprawę z tego, ilu, i jak wartościowych ubyło nam towarzyszy.^{1 2}

Z książką polską i czytelnią w Toruniu nieodłącznie związaną jest postać HALINY URBAŃSKIEJ. Elegancka i przystojna sylwetka — zawsze w równym usposobieniu, uśmiechnięta, uprzejma, mimo nieraz ciężkich chwil, głęboko wykształcona i nieprzeciętnie inteligentna — taką Halinę Urbańską znali wszyscy. Ale nie wszyscy wiedzieli ile hartu, spiżowej woli, zasługi społecznej było w jej życiu.

Rok 1915—18. W mrocznym jeszcze kościele Panny Marii gromadzą się powoli wierni na nabożeństwo wieczorne. Od czasu do czasu jakaś sylwetka skręca do bocznej nawy. Tylko wtajemniczeni wiedzą, że w salce parafialnej odbywa się tajna nauka polskiego dla dorosłych.

1

W książeczce bibliofilskiej: «Zygmunt Mocarski», Toruń 1946, znajduje się m. in. zarys biograficzny pł. W służbie księżki Janiny Przyby-łowej oraz bibliografia prac z lat 1916—1939 (99 pozycyj), ułożona z pietyzmem przez Emmę Skobejko.

2

• Z czterech istniejących na terenie Torunia bibliotek: Książnicy Miejskiej, Biblioteki Wiedzy Wojskowej i D. O. K. VIII., Okręgowej Biblioteki Pedagogicznej i biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowej, trzy pierwsze osierociały przez zgon bibliotekarzy. Zmarł Zygmunt Mocarski — nie żyje Halina Urbańska, Maria Wróblewska 1 Jadwiga Chwalibińska.