396945160

10 Wstęp

jest ona definiowana jest ona „ogół utworów literackich pisanych intencjonalnie dla młodego czytelnika”¹. Encyklopedia Britanni-ca określa ją natomiast jako „ogół dzieł pisanych i towarzyszących im ilustracji”². Poszerza w ten sposób zakres znaczeniowy pojęcia, pozwalając na całościowe spojrzenie na książkę dla dziecka, w której narracja literacka i narracja plastyczna współwystępują, a zatem powinny być analizowane i interpretowane łącznie, równolegle. Ten sposób rozumienia literatury dziecięcej będzie prezentowany w niniejszej książce.

Problemy z określeniem istoty i zakresu terminu polegają nie tylko na kwestii sprecyzowania, czy „literatura dziecięca” obejmuje tekst i ilustracje, czy odnosi się do samego utworu literackiego³. W Polsce dyskusja wśród badaczy na temat istoty tego rodzaju twórczości toczy się od lat 40. XX wieku, kiedy zaraz po wojnie Krystyna Kuliczkowska opublikowała artykuł O współczesnej literaturze dla dzieci (1945)⁴. Główna teza tego tekstu o ewolucji literatury z dziecięcym adresatem „od dydaktyzmu do artyzmu” była rozwijana w jej kolejnych książkach^{5 6}. Opozycja dydaktyzm - artyzm ma związek z przyjmowaniem przez badaczy i krytyków określenia przymiotnikowego („dziecięca”) bądź przyimkowego („dla dzieci”). Precyzyjnych rozróżnień, popartych analizą zjawisk historycznoliterackich, dokonał Ryszard Waksmund w pracy, której tytuł wskazuje na kierunek refleksji: Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej¹. Badacz

1

   G. Leszczyński, hasło Literatura dla dzieci i młodzieży, w: Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B.Tylicka, G. Leszczyński, Wrocław 2002, s. 223.

2

   Hasło „childreńs literaturę”, w: Encyclopedia Britannica, http://www.britannica.com/ EBchecked/topic/111289/childrens-literature, dostęp 15.12.2012: “the body of written works and accompanying illustrations produced in order to entertain or instruct young people” [podkr. moje, KZ].

3

   Zob. np. K. Lesnik-Oberstein, Defining Childreńs Literaturę and Childhood, w: International Companion Encyclopedia of Childreńs Literaturę, red. P. Hunt, New York 2005, s. 15-29. Autorka skupia się na próbach zdefiniowania obu składowych pojęcia: „literatura” i “dziecko”. Pokazuje historyczną zmienność obu terminów, a co za tym idzie rozumienia literatury dziecięcej.

4

^s Zob. K. Kuliczkowska, O współczesnej literaturze dla dzieci, „Odrodzenie” 1945, nr 50.

5

   Zob. K. Kuliczkowska, Wielcy pisarze dzieciom (Sienkiewicz i Konopnicka), Warszawa 1964, zwłaszcza s. 5-7. Część pierwsza książki została zatytułowana Od dydaktyzmu do artyzmu.; taż, W szklanej kuli. Szkice o literaturze dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1965. Dyskusję wokół wspomnianej tezy, w której wzięli udział m.in. J. Cieślikowski i E. Czaplejewicz, podsumowuje autorka w książce Wświecieprozy dla dzieci, Warszawa 1983, s. 14-16.

6

   Zob. R. Waksmund, Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej: (tematy, gatunki,