414223422

Niepełnosprawni a transport icolejowy

1.1. Osoby oiepetoosprawoe w społeczeństwie polskim

Analizując publikacje dotyczące niepełnosprawności, można odnieść wrażenie, że nie istnieje powszechnie uznana jedna definicja osoby niepełnosprawnej. Wiele organizacji zrzeszających takie osoby podkreśla, że niepełnosprawność jest problemem społecznym i nie ogranicza się do konkretnej osoby. Inaczej widzą to transportowcy, inaczej lekarze czy prawnicy. Warto więc zatrzymać się chwilę nad tą kwestią, a jednocześnie złożonością tej problematyki, gdyż np. „transportowe" patrzenie na problem może być niezrozumiałe dla samych niepełnosprawnych.

Definicja niepełnosprawności zmieniała się wiele razy. W 1980 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)' opublikowała definicję niepełnosprawności w„Międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, upośledzeń i niepełnosprawności". Według tej definicji uszkodzenie oznacza utratę lub odstępstwo od normy w obrębie struktury lub funkcji anatomicznej, fizjologicznej lub psychologicznej człowieka. Niepełnosprawność oznacza zatem wszelkie ograniczenie lub brak - wynikający z uszkodzenia - zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób lub w zakresie uważanym za normalny dla człowieka. Stwierdzono także, że upośledzenie to niekorzystna dla danego człowieka sytuacja w relacji z otoczeniem oraz utrudnienie, ograniczenie lub brak możliwości brania udziału w pełnieniu różnych ról wżyciu danej społeczności.

Definicja osoby nic

W uchwale sejmu z 1982 roku po raz pierwszy pojawiło się pojęcie osoby niepełnosprawnej^{1 2 3}. Termin ten nie został jednak zdefiniowany. Po raz pierwszy w Polsce zdefiniowano osobę niepełnosprawną w ustawie z 1991 roku*. Definicja ta nie zadowoliła jednak wielu środowisk, co spowodowało podjęcie prac nad nową definicją. Rozpoczęło je Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w 1993 roku. Nie znalazły one jednak odzwierciedlenia w dokumentach państwowych.

Nowa definicja osoby niepełnosprawnej pojawiła się w 1996 roku i brzmiała następująco:„Niepełnosprawna jest osoba, której stan fizyczny lub/i psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i społecznymi".

W 1997 roku powstały w Polsce dwie kolejne definicje, które zapisano w uchwale sejmu. Pierwsza została zamieszczona w Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych^{4 5}. Zapisano tam, że niepełnosprawni to: „osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa, trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi". Druga definicja została zawarta w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych*. Ustawa definiuje osoby niepełnosprawne jako osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności wykonywanie pracy zawodowej, jeżeli osoby te uzyskały odpowiednie orzeczenie. Ustawa zniosła obowiązujące wcześniej grupy inwalidzkie, wprowadzając nowe nazewnictwo dla oznaczenia stopnia niepełnosprawności:

■    znaczny (naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się samoobsługę, poruszanie się, komunikację, komunikowanie się z otoczeniem),

■    umiarkowany (osoba o naruszonej sprawności organizmu, zdolna do zatrudnienia na stanowisku pracy odpowiednio przystosowanym do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności),

6

RAILWAY BUSINESS FORUM

1

   Czytelnik pragnący zgłębić wiedzę dotyczącą definicji niepełnosprawności może skorzystać z materiałów zamieszczonych na stronie internetowej WHO: httpWwww.who.int/classilications/icf/en

2

Uchwała sejmu z 16 września 1982 roku w sprawie inwalidów i osób niepełnosprawnych. Monitor Polski. 1982. nr 22, poz. 188.

3

   Ustawa sejmu o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. U. 1991, nr 46, poz.201).

4

   Uchwała sejmu Rzeczypospolitej Polskiej - Karta Praw Osób Niepełnosprawnych Monitor Polski z 13.08.1997, nr 50, poz. 475.

5

   Dz. U. 1997, nr 123, poz.776.